Nedir ?

Hücre Çeperi/Duvarı Nedir, Özellikleri, Görevleri

Hücre çeperi veya hücre duvarı bitki, mantar ve prokaryot hücrelerde hücre zarının dışında bulunur. Bitki hücrelerinde selüloz, mantar hücrelerinde kitin yapılıdır.

Özellikleri

  1. Cansızdır, esnekliği yok denecek kadar azdır
  2. Hücreyi dış etkenlerden korur.
  3. Seçici geçirgen değildir.
  4. Bitki hücrelerinde selüloz, mantar hücrelerinde kitin, bakteri hücrelerinde peptidoglikantan yapılmıştır.
  5. Hücreye desteklik ve dayanıklılık sağlar.
  6. Canlının aktif hareket etmesini engeller.

Hücre Çeperi Nedir, Hücre Çeperinin Yapısı

Hücre çeperi bitki hücrelerinde görülür. Yalnız bitkilerin eşey hücrelerinde bulunmaz. Onlarda hayvan hücresi gibi plazmalema vardır. Ancak döllenmenin akabinde, hücre, yüzeyine ince ve jelimsi bir madde salgılar. Bu madde primordial çeper’i (=ilk çeper) oluşturur ve içinde Pektin bulunur. Pektinler, birbirleri ile iyonlarla bağlanan, uzun zincirli karbonhidrat moleküllerinden oluşur. Hücre bölünmesinde oluşan yeni hücreleri birbirinden ayıran bu ilk çeper, iki hücreyi yan yana tutan orta lameldir. Pektinlerin temel yapıtaşı galakturon asididir. Pektin asidi çok zayıftır. Pektin kolayca şişebilir. Hücre çeperindeki diğer madde hemiselülözdür. Bunlar hücre çeperinin yapısına katıldıkları gibi, depo maddesi olarak görev yapar.

Hücre Çeperinin Özellikleri

Her oğul hücre, yeni çeper materyalini ilk çepere yığmaya başlar. Bu yığım sonucunda ilkin çeper(=primer çeper) oluşur. Bu çeperde pektinlerin meydana getirdiği ana madde içinde dağılan, düzensiz mikrofibriller yer alır. İlkin çeperin bu yapısına dağınık yapı (=dağınık tekstür) denir.

Mikrofibriller selüloz’dan yapılmıştır. Bir selüloz molekülü, birbirine bağlı 10 000 glikoz molekülünden oluşur. Böyle bir iplik molekülü 4 um uzunluğa ulaşabilir. Yaklaşık 2 000 ipliğimsi selüloz molekülü, bir mikrofibril demeti yapar. Bu demetler bitki hücre çeperinin yapı birimidir. Selülozun zincir veya iplik molekülleri doğada serbest olarak hiç bulunmaz ve zincirde ağ demeti seklindedir. Bu birliğin çoğu kısmı kristalindir. Mantar hücre çeperinde yapı maddesi olarak ya selüloz ya da kitin vardır.

Oğul hücreler büyüyünce elastik olan primer çeper de genişler. İlkin çeper bu genişlemede incelemez; zira sürekli yeni mikrofibril tabakaları birikir. Kesin hücre büyüklüğüne ulaşılınca, hücre çeperinin enine büyümesi de durur. İlkin çeperin üzerine ikincil (=sekonder) çeper oturur. Bu çeperdeki mikrofibrillerin birikimi tabaka şeklindedir ve ışık mikroskobu ile izlenir. Burada mikrofibriller paralel olduğundan paralel yapı (=paralel tekstür)’dan sözedilir. Enine büyüme sırasında lignin veya suberin gibi maddeler ikincil çepere birikir. Odunlaşan hücre çeperleri, yüksek basınç ve çekmeye karşı dayanıklılık kazanır. Kuvvetli olan ikincil çeper, hücre içine doğru genelde ince bir tabaka ile sarılır. Bu tabakaya üçüncül (=tersiyer) çeper denir. İlkin çeper gibi pektin temel maddesinden oluşur. Bunların içinde fibriller vardır. İlkin çeperin tersine fibriller burada paraleldir. Yani ikincil çeper gibi paralel yapı gösterirler. Tersiyer çeperin, ikincil çeper lamellerinin oluştuğu yer olması olasıdır.