HİYERARŞİ

 

Toplumsal örgütlerde
iktidarın ve görev­lerin kademelendirihnesini, ast-üst ilişki­lerine göre
düzenlenmesini ifade eden kavram. Kelimenin aslı Yunanca hierark-ftt’a’dan
gelmekte olup Eski Yunan ve Bi­zans’ ta” kutsal hakimiyet” manasında
kul­lanılmıştır. Kilise teşkilatının Papadan aşağıya doğru inen örgütlenmesini
ifade etmek için de hiyerarşi kavramı kullanıl­mıştır. Ayrıca İngilizcede din
işleri amirli­ği, din adamları tarafından yönetilen hü­kümet usulü, din
işleriyle meşgul memur­ların ifade edilmesinde de hiyerarşi kavra­mı
kullanılmıştır.

Çağdaş anlamda
hiyerarşi, belli bir bü­yüklüğe ulaşmış kamu ve özel kurumların bürokratik
şekilde örgütlenmelerinde ve yönetimlerinde uyulan temel ilkelerden

biri olup kurumlarda
görev ve yetkilerin bir makamlar sistemi oluşturacak şekilde düzenlenmesini
gerektirmektedir. Görev ve yetkilerin ast-üst ilişkisi çerçevesinde bir
hiyerarşiye göre düzenlenmesi, astla­rın üstlerin emirlerine uymalarını, üstle­rin
de astlarına iş buyurma, emir verme ve onları kontrol etmelerine imkân ver­mektedir.
Merkezden yönetim sistemine sahip kamu yönetimlerinde basamaklar arasında
uyumlu bir işleyişi sağlama ama­cına yönelik olan hiyerarşi, yüz yüze ilişki­lerin
son bulduğu bütün grup ve kurum­larda görülür. Hiyerarşik yapı içerisinde
asıların üstlerinden emir ve direktif alma­ları söz konusu ise de, kamu
yönetiminde bu emir ve direktiflerin kanun ve tüzükle­re uygunluğu ve yazılı
olması zorunludur. Bu itibarla konusu suç oluşturan emir, ye­rine getirilemez.

Kamu ve özel
kurumlarda hiyerarşi, ay­nı zamanda kıdem esasına dayalı olarak görevlilerin
terfi yoluyla bir üst makama yükselmelerine, örgütün zirvesine doğru
tırmanmalarına imkan vermektedir. Bu­nun yanında hiyerarşi» işlerin
(görevlerin) iş bölümü esasına göre ast-üst ilişkileri da­hilinde
paylaşılmasını ve üstlerin astlarını denetlemeleriyle işleyen bir kontrol
me-kanizmasınm kurulmasını da sağlar. Hiye­rarşiye uyulmadan bir kurumu Örgütle­me,
bir grubu yönetme imkanı yoktur. Bü­tün toplumsal alanlarda ve örgütlerde hi­yerarşik
yapı mevcuttur.

Davut DURSUN