Tarih

Hişam bin Abdülmelik Kimdir, Hayatı, Dönemi

I.Hişam bin Abdülmelik. onuncu Emevi devleti halifesi. Babası halife Abdülmelik b. Mervân idi; annesi Aişe, Medine valisi Hişâm b. İsmâil’in kızı idi. Hişam H.105 Şaban=Ocak 724’te halife ilân edildi ve saltanatına Irak valisi Ömer b. Hubayra’yi azletmek ile başladı, Ömer’in halefi Hâlid b. Abdullah el-Kasri, Irak vilâyetini 15 sene kadar yönetti ve sükûn içinde inki­şâfını te’min edebildiğinden takdirlere hak ka­zandı. Bununla beraber, düşmanları nihayet onu da devirmeyi başardılar. Mayıs 738’de  halife onu azl ve yerine Yûsuf b. Ömer el-Sakafi’yi tâyin etti. Hâlid tutuklandı ve ancak Eylül 739’da serbest bırakıldı. Aynı devirde Ali’nin torununun oğlu Zeyd b. Ali, hilâfet iddiası ile, Kufe’de ortaya çıktı ve bu şehrin çok ko­lay tahrik edilebilen halkı arasında kolaylıkla bir çok taraftar kazandı. Fakat, düşüncesi daha önce ifşa edildi; isyan bayrağını aç­mak istediği zaman üstün kuvvetler karşısında çekilmeğe mecbur oldu ve kendisi ağır su­rette yaralandı.  

H.106=724/725 senesinden itibaren Hâlid’in kardeşi Esed Horasan valisi tâyin olunmuş idi. Burada Arap kabileleri ara­larındaki kavgalar ve Abbâsî propagan­dacıları yüzünden çok zorluğa uğradı. H.109=737/728 senesinde, görevini biraderinin kontrolü altında yapmış olan Esed’in yerine Eşras b. Abdullah el-Sulami atandı; bu zât soğudlar ve Türkler ile mücâdeleye girdi; ancak iki sene valilikte kalabildi. Ha­lefi Cuneyd     b.  Abdurrahrmân Türklere karşı muharebeye devam etti.  Hişâm, uzun saltanatı esnasında, Bizanslılara karşı mü­câdeleyi,  değişik neticelerle, takip etti. Her sene büyük seferlere girişildi; bu muhârebelerde donanmaya önce Abdullah b. Ukba, ardından Abdullah b. Ebi Meryam ku­manda etti; halifenin iki oğlu,  Mu’âviye ve Süleyman ise, kara ordusunu idare ediyorlardı. 122=740’ta Abdullah el-Battâl’ın kumandasındaki araplar Frikya’da Akroinos’ta ağır bir mağlûbiyete uğradılar ve el-Battâl da öldürüldü. Fakat Bizanslılar ertesi sene Malatya ( Melitene)’nın merkezine saldırınca, bizzat halife koşup-geldi ve Bizanslılar çekilmeğe mecbur oldular. Hazar denizi kenar­larında türlü kabileleri halife askerine pek çok zorluklar çıkardılar. 112=730/731 senesinde halifenin ordusu Erdebil’de yenildi. Fakat Hi­şâm’in biraderi Mesleme başarıyla biten müteaddit seferler yaptı ve müslüman silâhları­nın tâüi, daha sonra halife  olan, Mervân b. Muhammed tarafından düzeltildi. Aynı devirde Endülüs valisi Abdurrahman b. Abdullâh el-Gâfiki Aquitania dukası Endo’yu yendi; fa­kat kendisi de Tours ve Poitiers arasında 114 Ramazan=732 Kasım’da Charles Martel’in frankları tarafından hezimete uğratıldı. Bundan başka, berberîler araplar tarafından vatandaş    değil, vergi verici muamelesi gör­düklerinden hoşnut değillerdî ve bundan başka Haricîlerin propogandası   ateşi körüklüyordu. En nihayet, korkunç bir isyan patladı ve 123=741 senesinde Hişâm berberilere kargı Kulsüm b. İyâi kumandasında bir Suriye ordusû göndermeğe mecbur oldu. Fakat, Suriye­liler müthiş bir bozguna uğradılar; Kulsüm telef oldu ve yeğeni Bale b. Bişr ordunun 1/3’i ile İspanya’ya kaçtı. Hişâm, 6 Şubat 743’te el-Rusâfa’de vefat etti. Şah­sen samimî bir mûslüman ve vazifeye sâdık bir adam idi. Her şeyden önce devletin mâliye­sini iyi idare etmeğe çalıştı; fakat tasarruf arzusu bâzan hisset şeklini alıyordu. Dış düş­manlarından başka Abbasî dâileri ve Harici tahrikçileri gizliden-gizliye tahripkâr işlerine devam ettiler ve halife, meziyetlerine rağmen, Emevî imparatorluğunun gittikçe artan zaafına bir çâre bulamadı.