Hişam bin Abdülmelik Kimdir, Hayatı, Dönemi
I.Hişam bin Abdülmelik. onuncu Emevi devleti halifesi. Babası halife Abdülmelik b. Mervân idi; annesi Aişe, Medine valisi Hişâm b. İsmâil’in kızı idi. Hişam H.105 Şaban=Ocak 724’te halife ilân edildi ve saltanatına Irak valisi Ömer b. Hubayra’yi azletmek ile başladı, Ömer’in halefi Hâlid b. Abdullah el-Kasri, Irak vilâyetini 15 sene kadar yönetti ve sükûn içinde inkişâfını te’min edebildiğinden takdirlere hak kazandı. Bununla beraber, düşmanları nihayet onu da devirmeyi başardılar. Mayıs 738’de halife onu azl ve yerine Yûsuf b. Ömer el-Sakafi’yi tâyin etti. Hâlid tutuklandı ve ancak Eylül 739’da serbest bırakıldı. Aynı devirde Ali’nin torununun oğlu Zeyd b. Ali, hilâfet iddiası ile, Kufe’de ortaya çıktı ve bu şehrin çok kolay tahrik edilebilen halkı arasında kolaylıkla bir çok taraftar kazandı. Fakat, düşüncesi daha önce ifşa edildi; isyan bayrağını açmak istediği zaman üstün kuvvetler karşısında çekilmeğe mecbur oldu ve kendisi ağır surette yaralandı.
H.106=724/725 senesinden itibaren Hâlid’in kardeşi Esed Horasan valisi tâyin olunmuş idi. Burada Arap kabileleri aralarındaki kavgalar ve Abbâsî propagandacıları yüzünden çok zorluğa uğradı. H.109=737/728 senesinde, görevini biraderinin kontrolü altında yapmış olan Esed’in yerine Eşras b. Abdullah el-Sulami atandı; bu zât soğudlar ve Türkler ile mücâdeleye girdi; ancak iki sene valilikte kalabildi. Halefi Cuneyd b. Abdurrahrmân Türklere karşı muharebeye devam etti. Hişâm, uzun saltanatı esnasında, Bizanslılara karşı mücâdeleyi, değişik neticelerle, takip etti. Her sene büyük seferlere girişildi; bu muhârebelerde donanmaya önce Abdullah b. Ukba, ardından Abdullah b. Ebi Meryam kumanda etti; halifenin iki oğlu, Mu’âviye ve Süleyman ise, kara ordusunu idare ediyorlardı. 122=740’ta Abdullah el-Battâl’ın kumandasındaki araplar Frikya’da Akroinos’ta ağır bir mağlûbiyete uğradılar ve el-Battâl da öldürüldü. Fakat Bizanslılar ertesi sene Malatya ( Melitene)’nın merkezine saldırınca, bizzat halife koşup-geldi ve Bizanslılar çekilmeğe mecbur oldular. Hazar denizi kenarlarında türlü kabileleri halife askerine pek çok zorluklar çıkardılar. 112=730/731 senesinde halifenin ordusu Erdebil’de yenildi. Fakat Hişâm’in biraderi Mesleme başarıyla biten müteaddit seferler yaptı ve müslüman silâhlarının tâüi, daha sonra halife olan, Mervân b. Muhammed tarafından düzeltildi. Aynı devirde Endülüs valisi Abdurrahman b. Abdullâh el-Gâfiki Aquitania dukası Endo’yu yendi; fakat kendisi de Tours ve Poitiers arasında 114 Ramazan=732 Kasım’da Charles Martel’in frankları tarafından hezimete uğratıldı. Bundan başka, berberîler araplar tarafından vatandaş değil, vergi verici muamelesi gördüklerinden hoşnut değillerdî ve bundan başka Haricîlerin propogandası ateşi körüklüyordu. En nihayet, korkunç bir isyan patladı ve 123=741 senesinde Hişâm berberilere kargı Kulsüm b. İyâi kumandasında bir Suriye ordusû göndermeğe mecbur oldu. Fakat, Suriyeliler müthiş bir bozguna uğradılar; Kulsüm telef oldu ve yeğeni Bale b. Bişr ordunun 1/3’i ile İspanya’ya kaçtı. Hişâm, 6 Şubat 743’te el-Rusâfa’de vefat etti. Şahsen samimî bir mûslüman ve vazifeye sâdık bir adam idi. Her şeyden önce devletin mâliyesini iyi idare etmeğe çalıştı; fakat tasarruf arzusu bâzan hisset şeklini alıyordu. Dış düşmanlarından başka Abbasî dâileri ve Harici tahrikçileri gizliden-gizliye tahripkâr işlerine devam ettiler ve halife, meziyetlerine rağmen, Emevî imparatorluğunun gittikçe artan zaafına bir çâre bulamadı.