Hırami Ahmet Paşa Mescidi/Camii Tarihçe, Özellikleri, Hakkında Bilgi
Hırâmî Ahmed Paşa Mescidi. İstanbul’da XVI. yüzyıl sonunda kiliseden çevrilen bir mescid.
Fatih’in Çarşamba semtinde Fethiye Camii’nin yakınında küçük bir Bizans yapısıdır. Fethiye caddesinin kenarında Kol-tukçu ve Beyceğiz sokakları ile sınırlanan ufak bir meydanın ortasındadır.
Bu hıristiyan mabedinin Bizans dönemindeki Hagios (oannes Prodromos en to Trullo Kilisesi olduğu yolunda eskiden beri yerleşmiş bir görüş varsa da gerçek adı ve kesin yapım tarihi bilinmemektedir. İstanbul’un fethinin arkasından Fâtih Sultan Mehmed tarafından 1455’te Ortodoks patriğine Pammakaristos Manastır ve Kilisesi patrikhane olarak tahsis edildiğinde o zamana kadar burada barınan rahibelere de bu kilise verilmiş, böylece herhalde etrafında bulunan bazı binalarla burası bir kızlar manastırı kilisesi haline gelmiştir. Buraya o sırada “kubbe” anlamına gelen Trullos adının verilmesi, binanın tarihlendirilmesi hususunda bazı yanlış görüşlerin ortaya çıkmasına yol açmıştır. Bizans döneminin erken yüzyıllarında Quinisexte denilen büyük dinî toplantının 691 “de Trullos adı verilen bir yerde yapıldığı düşünülerek bu olay sonradan Ahmed Paşa Mescidi olan küçük kiliseye yakıştırılmak istenmiştir. Halbuki mevcut bina, mimari üslûbu bakımından fazla eski olmadığı gibi içinde yüzlerce metropolitin toplanmasına imkân vermeyecek ölçüde küçük bir yapıdır. Ayrıca Trullos denilen yerin bir kilise değil Bizans imparatorlarının “Büyük Saray”ının kubbeli salonlarından biri olduğu da bilinmektedir. Bu küçük kilisenin mimari özellikleri yönünden XI-XII. yüzyıllarda inşa edilmiş olabileceği tahmin edilmektedir. Hagios loannes Prodromos en to Trullo adı da 1456’da burası bir kızlar manastırının merkezi olduğunda ortaya çıkmıştır.
Hagios loannes Prodromos Manastır ve Kilisesi fetihten sonra yaklaşık 150 yıl Or-todokslar’ın elinde kalmış ve yakınındaki Pammakaristos Manastırı’nın 1586’da patrikhâneliğine son verilip kilisesi Fethiye Camii olduğunda Hagios loannes Kilisesi de Hırâmî Ahmed Paşa tarafından mescide dönüştürülmüştür. Lakabı “Ha-râmî” olarak da okunan Ahmed Paşa Ay-vansarâyî tarafından. “Yeniçeri ağalığından defterdar olup ba’dehû vezâretle dahi hidemât-ı Devlet-i Atiyye’de iken şeş-cihet. sene 1008 Şevvalinde yirmi sekizinci günü rihlet edip Taksim karşısında bina eylediği mescidin mihrabı Önünde def-nolunmuştur… İstanbul’da dahi Fethiye kurbünde kiliseden münkalib bir mescidi vardır” cümleleriyle tanıtılmaktadır. Ayvansarâyî, bu vesile ile paşanın mezar taşındaki kitabenin de kopyasını verir: “Hırâmî Vezir Ahmed Paşa / Mustafâ-hulk u Alî-sîret/ Yirmi sekizinci günü Şevvalin / Kıldı izz ile rihlet. sene 1008”. Siya-vuş Paşa’nın damadı olan Hırâmî Ahmed Paşa 28 Şevval 1008’de (12 Mayıs 1600) vefat ettiğinde Edirnekapı dışında Halic’e bakan yamaçta. İstanbul tarafı sularının taksim edildiği tesislere yakın bulunduğundan Savaklar Mescidi olarak adlandırılan ikinci hayratının hazîresine gömülmüştür. Bu duruma göre günümüzde adını taşıyan mescid 1586 ile 1600 yılları arasında camiye çevrilmiş olmalıdır.