Tarihi Şahsiyetler

Hippodamos Kimdir, Hayatı, Planı, Nedir, Hakkında Bilgi

HİPPODAMOS (İÖ 510- ? )

Miletli düşünür. Adı bilinen ilk kent plancısıdır.

İÖ 510 dolaylarında Batı Anadolu’da Miletos’ta (bugün Milet) doğdu. Yaşamı ve eğitimi konusunda çok az bilgi vardır. Persler kendilerine karşı ayaklanan Miletos’u İÖ 494’te yakıp yıkmışlardı. Hippodamos kentin geri alınmasından sonra İÖ 479’da başlayan yeniden düzenleme çalışmalarında görev aldı. Pers Savaşları’nın bitiminden sonra Atinalı yönetici Temistokles’den aldığı bir çağrı üzerine bu kente gitti. Burada yine Persler tarafından yıkılan Atina’nın liman kenti Pire’de İÖ 450’de başlayan onarım çalışmalarına katıldı. Önerisi üzerine uygulanan planı nedeniyle ün kazandı. Düzensiz gelişmiş eski Yunan kentlerine göre önemli bir yenilik sayılan bu plan, başka klasik dönem Yunan kentlerinde de uygulandı. İtalya’daki yıkık Sibaris kentinin yerine İÖ 444-443 arasında kurulan Yunan koloni kenti Turoi’nin düzenlemesini yaptı. Bir süre sonra bu kentte yerleşti ve büyük bir olasılıkla orada öldü.

Hippodamos’un kendi adıyla anılan kent planının bulucusu olmadığı sanılmaktadır. Birbirini dik kesen, aynı genişlikteki sokaklar ve bunlar arasında kalan eşit büyüklükteki kare ya da dikdörtgen yapı adalarından oluşan bu plan, bir süreden beri Batı Anadolu’da İyonya kentlerinde uygulanmaktaydı. Hippodamos,kimi kaynaklarda belirtildiği gibi Milet’ in tasarımım yapmamış bile olsa, bu şemayı kentin onarım çalışmaları sırasında öğrenmiş, daha sonra Yunanistan ve İtalya’da yapılan kentlerde uygulayarak tanınmasını sağlamıştır. İlk örneklerine İO 7.yy’da Eski İzmir’de ve İO 6.yy’da Elea’da rastlanan bu şema, Helenistik dönemde de küçük değişikliklerle uygulanmıştır. Bu tür kentler arasında Anadolu’daki Piriene, İtalya’daki Lokroi (İO 443), Makedonya’ daki Olintos (İÖ 440-430), Rodos (İÖ 408-407) ve Mısır’daki İskenderiye sayılabilir.

Hippodamos’un kent planlaması ve devlet yönetimi konusunda kuramsal bir yapıtının olduğu da bilinmektedir. Aslı günümüze kalmamış olan bu yapıt, Hippodamos’u siyaset adamı olmadığı halde en iyi devlet biçiminin hangisi olduğu konusunda düşünce yürüten ilk kişi olarak nitelendiren Aristoteles tarafından Politika’da eleştirilmiştir. Buna göre Hippodamos nüfusu on bin kişi olan ideal kent devletleri düşünmüştür. Toplum el işçileri, çiftçiler ve askerler olmak üzere üç sınıfa ayrılacaktır. Toprak mülkiyeti de özel, kamuya ait ve dinsel olmak üzere üç türlüdür. Davalar saldırı, zarar ziyan ve katil olmak üzere üç konuda Açılacağından, hukuk da üçe bölünmüştür. Yanlış karara bağlanmış davalara bakmak üzere yaşlıların seçileceği bir yüksek adalet divanı da bulunmaktadır.

Hippodamos mimar değil, kent plancısı ve kuramcısıdır. Yaşamının son yıllarını geçirdiği Güney İtalya’da etkinliğini sürdüren Pitagorasçı Okul’un kendinden saydığı düşünürlerden biridir.

•    KAYNAKLAR: A.Akarca, Yunan Arkeolojisinin Ana Çizgileri I, Şehir ve Savunması, 1972.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi