Hierokles (İskenderiyeli) Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

HİEROKLES [İskenderiyeli] (5- yy)

İskenderiyeli düşünür. İskenderiye Okulu’nun kurucularındandır.

Yaşamı konusunda yeterli bilgi olmamakla birlikte 430’a doğru İskenderiye’de doğduğu sanılmaktadır. Adı, 303’te, Hıristiyanlık’ın yayılmasını acımasız tutumuyla önlemeye çalışan Bitinyalı Hierokles ile karıştırılırsa da eldeki veriler, iki düşünürün yaşadığı yılların ayrı olduğunu ortaya koymaktadır. Hierokles’in bugüne ulaşan yapıtlarında adı geçen filozofların 450 dolayında yaşadıkları bilindiğinden, İskenderiyeli Hierokles’in 303’te geçen olaylarla bir ilişkisi olamayacağı sonucuna varılmaktadır. Ancak Hierokles, Hıristiyanlık’ı benimsememiş, üstelik Bizans’a giderek Hıristiyanlık karşıtı düşünceleri yayması istenmiştir. 450 yılında, II. Teodosios’un imparator olduğu dönemde yaptığı bu gezi sırasında, amacı ortaya çıkınca, işkenceye uğramış, sürgün edilmiştir. Daha sonra İskenderiye’ye dönerek, en azından 485’e değin felsefe dersleri vermeyi sürdürmüştür.

Yeni-Platoncu İskenderiye Okulu’nun ilk filozoflarından olan Hierokles, Atina Okulu’ndan Plut-harkos’un öğrencisidir. Bugüne eksiksiz ulaşan tek yapıtı Pythagoras’ın olduğu sanılan 71 dizeye ilişkin yorumlamaları içeren Khrysa epe’dit (“Krizalit”). Peri pronoias (“Tanrısal Kayra Üstüne”) adlı başka bir yapıtının kimi bölümleri ve bir özeti ise, 9. yy Bizanslı araştırmacı Photios’un Biblioteca’smda (“Kitaplık”) yer almaktadır. Hierokles’in Yeni-Platonculuk’u Plotinos’un düşüncesinden etkilenmekten çok Plotinos, öncesi Platonculuk’un izlerini taşır. Özellikle, Platon ve Aristoteles’in temelde uyum içinde olduklarını savunması, Plotinos’un görüşlerine aykırı düşer. Böylece, Platon ve Aristoteles düşünceleriyle Stoacı yaklaşımın bir bireşimi olarak yorumlanabilecek bir görüş ortaya çıkar. Bu görüş, Hıristiyanlık’a da yakındır. Bu konularda da, Atina Okulu’ndan ve öğretmeni Plutarkhos’tan ayrılır.

Hierokles’in öğretisine göre, güç bakımından, bütün varlıkların üzerinde bir Tanrı vardır. Evreni kayrası ile, yokluktan yaratmıştır. Onun, yaratmak için kendinden önce var olan, bir özdeğe gereksinimi yoktur. Yarattıkları üzerinde, üç tanrılık aşaması aracılığıyla etkilidir. Göksel tanrılar, Tanrı’ya en yakın olan aşamadır. Tözsel tanrılar, bir önceki ve sonraki aşama arasında aracılık yaparlar, evrenin türlü bölgeleri onların buyruğu altındadır. Kendilerine “cin” ya da “kahraman” adı da verilir. Yersel tanrılar, msan tiniyle ilgilidirler ve üst aşamalara bağımlıdırlar.

Hierokles, Tanrı’nın evreni yönetmesine ve korumasına yardımcı olan güce kayra, her bireye uygulanan özel yasaya da yazgı adını verir.Ancak, insan hem kendi yazgısını yapar, hem de ona boyun eğer. Hierokles’in Tanrı’ya yaklaşmak için öngördüğü tapınma gizemci öğeleri içerir.

•    YAPITLAR (başlıca): Khrysa epe, (ö.s.), 1709, (“Krizalit”); Peri pronoias, (ö.s.), 1709, (“Tanrısal Kayra Üstüne”).

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi