Herophilos Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

HEROPHİLOS (IO 4.yy sonu-3.yy başı)

Eski Yunanlı hekim ve anatomi bilgini. İlk kez insan vücudunun iç organlarını inceleyerek, bilimsel anatominin kurucusu olmuştur.

İÖ ykş.335’te Anadolu’da Bithynia bölgesindeki Khalkedon’da (bugün Kadıköy) doğdu. İskenderiye’ ye yerleşmeden önceki yaşamı, nerede ve ne zaman öldüğü bilinmiyor. Bazı kaynaklar ölüm tarihini İÖ 280 olarak belirtirse de, bu bilginin doğruluğu kuşkuludur. Yapıtlarından hiçbiri günümüze ulaşmayan Herophilos, Galenos’un aktardığı bilgiye göre, Kos Adası’nda (bugün İstanköy) Praksagoras’ın öğrencisi oldu. Daha sonra, o çağın en büyük tıp merkezi olan İskenderiye’de tanı ve tedavideki ustalığıyla hekimlik ününü yayarken, özellikle İskenderiye Tıp Okulu’ndaki dersleri ve deneysel araştırmalarıyla da anatominin bilimsel temellerini attı.

O çağda hemen yalnızca İskenderiye Okulu’nun olanak sağladığı insan kadavraları üzerindeki çalışmaların öncülerinden olan Herophilos, açımlamaları ve gözlemleriyle yeni bir yaklaşım getirdiği anatomiye değerli bilgiler kazandırdı. Beyinle beyinciğin ayrımını yaptı, beyni saran üç katlı zarı, sert zarın içindeki kanalları ve bu kanalların birleştiği bölgeyi (Herophilos toplağı) inceledi. Zihinsel yetilerin merkezi olarak gördüğü beyinle ilişkide olduğunu düşündüğü sinirleri işlevlerine göre ayırarak, ilk kez hareket (motor) ve duyu sinirleri ayrımına varanlardan biridir. Görme sinirini, gözdeki damar tabakayı ve onikiparmakbar-sağını tanımlamış, karaciğer, tükrük bezleri, pankreas ve cinsel organlar üzerinde çalışmıştır.

Ayrıca atardamarlar ile toplardamarları birbirinden ayırt eden ve damarların içinde sanıldığı gibi hava
değil kan bulunduğunu gözlemleyen Herophilos, damarların büzülmesine ve genişlemesine bağlı, istenç dışı bir olgu olarak gördüğü nabız atışlarıyla kalp vuruşları arasındaki ilişkiyi kurmuştur.

Başta Erasistratos olmak üzere kendisinden sonraki pek çok tıp bilginini etkileyen ve günümüzde de kullanılan birçok terimin yaratıcısı olan Herophilos, anatominin olduğu kadar fizyolojinin de gözleme dayalı bir bilim dalı olarak gelişmesine öncülük etmiştir.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi