Hermann Boerhaave kimdir?

Hermann Boerhaave kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi: (1668–1738) Hollandalı tıp, botanik ve kimya bil­gini. Yapıtları ve dersleriyle 18.yy’ın bilim anlayışına yön vermiştir. Aralık 1668’de Leiden yakınlarındaki Voor- hout’ta doğdu. 1684’te, tıp ve kimya öğrenimi yap­mak amacıyla girdiği Leiden Üniversitesi’nde ayrıca matematik, doğabilim, tanrıbilim, felsefe, Latince ve Yunanca okudu. Doğa felsefesi dalından 1687’de diplomasını, 1690’da doktorasını aldıktan sonra tıp eğitimini 1693’te Harderwijk Üniversitesinde ta­mamladı. Leiden’de serbest doktorluk yaparken bir yandan da sürekli okuyarak tıp ve kimya bilgisini derinleştiren Boerhaave, 1701’de,Leiden Universite­si’nde kimya dersleri vermeye*başladı. 1709’da aynı üniversitenin tıp ve botanik, 1714’te klinik tıp, 1718’de kimya profesörlüğüne getirilerek aynı anda dört kürsünün yönetimim üstlenen Bocrhaave’nin zamanında Leiden Üniversitesi Avrupa’nın en büyük öğretim kurumlarından biri oldu. l⁷28’de Fransız Akademisine, 1730’da Ingiltere’deki Royal Society’ ye üye seçilen Boerhaave, uzun süren bir kalp hastalığı sonucu, 23 Eylül 1738’de, tüm yaşamını geçirdiği Iseiden’de öldü.

Leiden Üniversitesine geçmeden önce, Hippokrates’ten başlayarak tüm Eski Yunan ve ortaçağ Avrupa’sı tıbbını inceleyen Boerhaave, Kapadokyalı Aretaeos, Alpini, Eustachi, Vesalius gibi bilginlerin çalışmalarını derleyerek yeniden yayımladı. Hippokrates gibi o da, soyut ve kuramsal tanı yöntemlerine dayanmak yerine, hastayı yakından izleyerek hastalı­ğın gidişini her olayda özel olarak gözlemlemek gerektiğine inanıyordu. Hastalığın anlaşılabilmesi için hastanın yaşı, daha öncc geçirdiği hastalıklar, incele­me sonuçları, tanı ve otopsi bulguları gibi verileri titizlikle kaydetmenin önemini vurgulayarak; tıp eğitiminin anatomi, fizyoloji, klinik çalışması, doğa- bilım, patoloji gibi konuların tümünü sistemli bir biçimde kapsaması gerektiğini savunarak çağdaş tıp eğitiminin temellerini atan Boerhaave’dir. Nitekim bu uygulamanın ilk örneği olan Leiden Üniversitesi 18. yy Avrupa’sının en büyük tıp eğitim merkezi durumuna gelmiş, Boerhaave’nın derslerini izlemek için çeşitli ülkelerden 2.000’e yakın öğrenci Leiden’e akın etmiş ve birçok üniversite tıp fakültelerini Boerhaave’nin modelini örnek alarak yeniden düzen­lemiştir.

Boerhaave, Leiden Üniversitesindeki tıp dersle­rinin bir bölümünü içeren ve 1708’deki ilk yayım tarihini izleyen yüzyıl boyunca pek çok dile çevrilen Institutiones medıcae in usum annuac exercitationis (“Yıllık Uygulamalarıyla Tıp Eğitimi”) adlı yapıtında, o dönemde geçerli olan kimyasal ve mekanik tıp kuramlarını inceleyerek vardığı yaklaşımı açıklar. Bu iki kuramın bir bileşimi olan ve insan organizmasının kendi kendini düzenleyen bir sistem olduğunu savu­nan görüşüyle Boerhaave, Stahl’ın “animizmine en çok karşı çıkanlardan biridir.

Botanik araştırmalarını 1710’da Index plantarum quae ın horto Academico Lugdunı-Batavorum reperiuntur’ da (“Lefıden Akademisı’nin Bahçesindeki Bit­kilerin indeksi”) toplayan Boerhaave’nin en önemli yapıtı olarak, 1732’de yayımlanan Elementia chemicae (“Kimyanın İlkeleri”) gösterilir. 1724’te, ders notları­nı derleyen öğrencileri tarafından Institutiones et experimenta chemıae (“Kimya Dersleri ve Deneyle­ri”) adıyla ilk basımı yapılan bu kitap, 18. yy’da kimyanın en önemli başvuru kaynağı olmuş, Boerha­ave’nin konuları işleyiş biçiminin ve anlatım gücünün en güzel örneği sayılmıştır.

İlgilendiği alanları büyük buluş ya da kuramla­rıyla zenginleştirmemiş olmasına karşın, Boerhaave çağının bilim anlayışını derinden etkilemiş bir bilim adamıdır. Özellikle tıp bilgilerinin ve eğitiminin örgütlenmesine yönelik çalışmaları ve değerli yapıt­larıyla, Stahl ile birlikte 18. yy’ın en önemli sistematikçilerinden biri olmuştur.

Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi, 18. cilt, Anadolu yayıncılık, 1984