Herakleitos’un Teorisi

Herakleitos’un Teorisi
Herakleitos (M. Ö. 540? – 475) değişmenin yegâne gerçeklik olduğunu
öne süren bir metafizik teori geliştirdi. Herşey sabit bir
akış içindedir, öyle ki onun ünlü deyişine göre, “Aynı nehre iki
defa giremezsiniz.” Nehir, ve başka herşey, bir daha hiç aynı olamayacak
şekilde, sürekli olarak değişmektedir. Dünyanın bizim
belli bir anda deneyimlediğimiz her yönü veya görünümü varlığa
gelir ve yok olup gider. Dünyadaki hiçbir nesne ya da özellik aynı
kalmaz. Evrendeki farklı öğeler arasında sürekli bir savaş vardır
ve değişmeyen tek şey, herşeyin sürekli olarak değişmesi durumu
tarafından korunan kozmik dengedir. Evrenin tek kalıcı yönü, hep
doğru olan yegâne şey, herşeyin değiştiği ilkesidir. Varolan şeylerin
gerisinde, su ya da hava gibi aynı kalan, sabit bir “madde”
bulunmamaktadır.
Değişme teorisinin daha sonraki bir savunucusu olan Kratylos,
Herakleitos’un teorisinin ciddiye alınması durumunda, değişen
bir dünyanın anlaşılabilir olmayan bir dünya olduğu sonucuna
ulaşılacağını gösterdi. Eğer herşey her daim değişiyorsa, bu takdirde
gerçeklik betimlenmeye yetecek kadar durmaz veya baki
kalmaz. Nesneler, ve dolayısıyla onlar hakkında konuşmak için
kullanabileceğimiz sözcükler değişir. Gerçeklik üzerine bir şey
söylemeye kalkışır kalkışmaz, sadece bizler, sözcükler ve onların
anlamları değil, fakat bizi dinleyenler de değişecektir. Kratylos,
işte bundan dolayı, aynı nehre bir defa bile girilemeyeceği sonu –
cuna vardı, çünkü kişi ona daha adımını atar atmaz, o aynı nehir
olmaktan çıkar. Bir şey işitildiğinde yapılabilecek herşey, kişinin
parmaklarını kımıldatmasından ibarettir, zira iletişimde bulunmaya
kalkışmak beyhude bir çabadır. Dilimiz ve bizler sabit bir
akış içinde bulunmaktayız. Gerçeklik durmadan değişiyorsa, onda
ne betimlenecek kalıcı bir yön, ne onu betimlemenin değişmez bir
yolu, ne de kalıcı bir betimleyici olacaktır.