Edebiyat

Henri de Bornier Kimdir, Hayatı, -II.Abdülhamit’in Fransa’da Yasaklattığı Yazar ve Oyunu- Hakkında Bilgi

Wicomte Henri de Bornier, (1825-1901) Hz. Peygamber’! küçük düşürmeye çalışan Mahomet adlı piyesin yazarı Fransız edebiyatçısı.

Bugün Fransız edebiyatı eleştirmenle­ri tarafından önemli bir piyes yazarı ola­rak kabul edilmemekle birlikte devrin­de büyük bir şöhrete ulaşmış olan Bornier 25 Aralık 1825’te Lunel’de (Herault) doğdu. İlk tahsilini Montpellier’de, hu­kuk eğitimini de Paris’te yaptı. Şöhreti, 187S’te başarıyla oynanan ve kendisine Fransız Akademisi’nin büyük ödülünü kazandıran La fille de Ronaîd adlı man­zum dramdan gelmektedir. Fransız Aka­demisi üyeliğiyle de taltif edilen (1883) Bornier, daha önce kütüphane memuru olarak girdiği Bibliotheque de l’Arsenal’in müdürlüğüne kadar yükseldi (1889).

1889’da kaleme aldığı manzum dram Mahomet’te Hıristiyanlığın İslâmiyet’ten üstünlüğünü ve Hz. Muhammed’in de bunun bilincinde olduğunu vurgulama­ya çalışmıştır. Birinci perdesinde Mekke dönemini sergileyen oyun, Câhiliye Arapları’nın durumunu tasvir ettikten sonra birliği sağlayıp yarımadaya düzen geti­recek güçlü bir lidere olan ihtiyacı göz­ler önüne koymaktadır. Piyeste bir yan­dan Hz. Muhammed’in Hira dağında va­hiy alışı temsil edilirken diğer yandan da şarkiyatçıların genel iddiasına uygun olarak bazı keşişlerden Kitâb-ı Mukaddes’i öğrendiği vurgulanmaktadır. Oyu­nun diğer dört perdesi Medine dönemi­ni işlemekte ve İslâm’ın önce bu şehre, sonra Arabistan yarımadasına hâkim oluşu, Bizans ordularının mağlûp edilip Sâsânî İmparatorluğu’nun çökertilişi gi­bi sosyopolitik muhtevalı olayların ya­nında Hz. Peygarnber’in aile yaşantısını da sergilemektedir. Bu arada Hz. Safiyye, Hz. Âişe ve Hz. Zeyneb’e çeşitli ifti­ralarda bulunulmakta ve oyun Hz. Peygamber’in bir kadın meselesi yüzünden zehir içerek canına kıyması gibi hayal ürünü bir sahne ile sona ermektedir.

Paris’te provalarına başlanan oyunun sahnelenmemesi için II. Abdülhamid’in emriyle Osmanlı hükümetinin girişim­lerde bulunması üzerine iki ülke arasın­da bir diplomasi sorunu doğdu. Fransa Dışişleri Bakanlığı’nın, Paris sefiri Esad Paşa’ya oyunun İslâm’ın peygamberi ve mukaddes değerleri aleyhine bir unsur ihtiva etmediği ve Fransa’nın yönetimindeki Cezayir ile Tunus’ta sahneye konul­mayacağı hususlarında teminat verme­sine rağmen Türk hükümeti yoğun bas­kılarını sürdürdü; sonuçta dönemin baş­bakanı Freycinet eserin oynanmasını tamamen yasaklamak zorunda kaldı

Diyanet İslam Ansiklopedisi