Henri Bergson Kimdir, Hayatı, Felsefesi, Eserleri, Hakkında Bilgi

BERGSON, Henri (1859-1941)

Fransız filozof. Sezgicilik’in kurucusudur. İnsan yaşamının başlangıçta yönlendirici bir atılımla sürekli gelişme süreci içinde olduğu görüşünü savunmuştur.

Paris’te doğdu, gene orada öldü. Yahudi kökenli Polonyalı bir baba ile İrlandalı bir annenin oğludur. Dokuz yaşma dek Londra’da kaldıktan sonra Paris’e döndü. Ortaöğrenimini Condorcet Lisesi’nde, sonra 1878’de Ecole Normale Superieure’de, yükseköğrenimini Yüksek Öğretmen Okulu’nda gördü. Öğrenimini bitirince 1881’de felsefe öğretmeni olarak görevlendirildi.

Önce Angere, daha sonra Clermont liselerinde felsefe okuttu. 1889’da L’Essai Sur Les Donnees Immediates de la Conscience adlı yapıtıyla Sorbonne Üniversitesi’nde felsefe doktoru sanını kazandı. Oldukça başarılı bir çalışma sayılan bu yapıtından sonra Rollin Koleji’nde felsefe öğretmenliğine, daha sonra Dördüncü Henri Lisesi’ne atandı. Öğretmenlik görevini sürdürürken, bir yandan da felsefe çalışmalarını hızlandırdı. 1896’da Matiere et Memoire adlı yapıtını yayımladı. Bir süre Yüksek Öğretmen Okulu’nda “konferansçı” olarak çalıştı (1898-1900). Sonra Colle-ge de France’a felsefe profesörü olarak atandı. 1900’de Le Rie adını verdiği yapıtı yayımlandı. Bir süre sustu. 1907’de en büyük yapıtı sayılan ve kendisine büyük ün sağlayan l’Evolution Creatrice’i yayımladı. Fransa dışında da ününün yayılmasına yol açan bu yapıtın yayımından sonra uzun bir süre gene sustu. 1924’te Akademi üyeliğine seçildi. 1928’de Nobel Ödülü’nü aldı. 1932’de Les deux Sources de la Morale et de la Religion yayımlandı. Yapıtlarında deneycilik, usçuluk ve görecilik akımlarına karşı eleştiriye dayalı savlar ileri sürdü.

Bergson bu çalışmalarının yanı sıra değişik felsefe dergilerinde araştırmalar, incelemeler yayımladı. Einstein’ın zamanla ilgili kuramı konusunda, kendi görüşlerini, özellikle “süre” sorununu içeren bir çalışma yaptı. Bu çalışmasında, Einstein’ın “zaman” kavramı ile, kendisinin “süre” kavramının bağlantılı olduğu görüşünü savundu.

Sezgisel eleştiri
Bergson felsefeye kendinden önce gelen ve yaşadığı dönemde özellikle pek yaygın olan Darwincilik, Lamarckçılık ve Entelektüalizm gibi akımları eleştirmekle girdi. Ona göre yaşamı birtakım değişmelerle, dönüşümlerle açıklama olanağı yoktur. Bu nedenle Darwin’in, Lamarck’ın gelişim kuramları insanı anlamaya, açıklamaya yetmez. Onlar gibi, insanı yalnız özdek ya da tin olarak gören öğretiler de soruna çözüm getirecek güçte değildir. İnsanı anlamak başka varlıklardan yola çıkmakla değil, onun özünü, kişiliğini, benliğini kuran öğeleri bulmakla bağlantılıdır. İnsan, eski felsefenin ileri sürdüğü gibi, yalnız gövdetin birliğinin kurduğu bir “bütün” değildir, onun bugüne değin işlenmemiş öğeleri, üzerinde durulmamış yönleri vardır. Bu alanların sınırları içine girebilmek için bütün önyargılardan sıyrılmak, yeni bir yöntemle işe koyulmak gerekir.