Hendrik Petrus Berlage kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi

Hendrik Petrus Berlage kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi: (1856-1934) Hollandalı mimar ve kent planlama­cısı. Süslemeden kaçan ve malzeme­nin özelliklerini temel alan anlayışıyla modern mimarlığın öncülerinden ol­muştur. Şubat 1856’da Amsterdam’da doğdu. Meslek öğrenimini 1875-187S arasında Zürih Politeknik Okulu’nda Cuypers’in (1827-1921) öğrencisi olarak yaptı; G. Semper’in görüşlerinden etkilendi. İtalya, Avusturya ve Almanya’yı kapsayan bir Avrupa gezi­sinden sonra, 1889’da Amsterdam’da bağımsız mimar olarak çalışmaya başladı. Mimarlıkla bir bütün oluş­turduğunu düşündüğü için mobilya tasarımıyla da uğraştı. 1900’lerin ilk yıllarında kent planlamasıyla ilgilendi ve özellikle yerleşim alanlarının gelişimi üstünde durdu. 1911’de ABD ye yaptığı inceleme gezisinden sonra. SuIlivan ve Wright’ın gerçekleştirdi­ği yeniliklerin Avrupa’ya aktarılmasına öncülük etti. 1928’de CIAM’ın (Congres internationaux d’Architeeture modern-Uluslararası Modern Mimarlık Kon­gresi) kuruluş çalışmalarında yer aldı. 12 Ağustos 1934’te Den Haag’da öldü.

Berlage’nin ilk yapıtlarında, Roman üslubun güçlü, valin ve kitlesel görünümü egemendir. Beşik kemerler ve geniş duvar yüzeyleri bu etkiyi belli eder. Bu bakımdan ABD’li mimar H. H. Richardson’a yak­laşır. Ancak, Roman üsluptan etkilenmiş olmasına karşın, 19.yy Avrupa mimarlığında yaygınlık kazan­mış olan tarihselci eğilime, yani geçmişteki üslupların taklide varan yinelenmesine şiddetle karşı çıkmıştır. En önemli yapıtı sayılan Amsterdam Borsası, geçmiş­ten tümüyle kopmuş değildir; Roman üslubundan da, 16.yy mimarlığından da izler taşır. Ama geçmişin bu etkileri oldukça serbest ve özgün bir biçimde işlen­miş, yapı bazı nitelikleriyle geleceğin bağımsız deney­lerinin habercisi olmuştur. Örneğin ana salonda tuğlanın yanı sıra, bazı yerlerde açık renkli taşlar da kullanılmış, çatının çelik konstrüksiyonu çıplak ola­rak bırakılmıştır. Bu özellik, Berlage’ın ilk mobilya çizimlerinde de bulunan, yalınlığa yönelik eğilimini yansıtır.

19.yy’ın gereksiz süslemeciliğine de tepki duyan Berlage, mimarlıkta akılcı bir tutumu yeğlemiştir. Geometrik çizgilerin egemen olduğu yapılarında bü­yük, basit kitlelere, düz, ama zengin dokulu yüzeylere yer vermesi bundandır. Özellikle iç mekân düzenle­meleri etkileyicidir.

Berlage akılcı tutumunun yanı sıra mimarlığın sorunlarını dürüstçe belirlemeyi ve belirtmeyi savun­muştur. Aynı dürüstlüğün, malzeme kullanımında da gösterilmesini istemiş, hatta sıva gibi örtücü nitelikte­ki malzemelere karşı çıkmıştır. Malzemenin özellikle­rini korumaya yönelik bu anlayışı, özel konut yapım­larında bile sürdürmüştür, ilk yapıtlarından başlaya­rak uzun süre kullandığı başlıca malzeme tuğladır. Daha sonra aynı ilkeleri sürdürerek betona ağırlık vermiştir.

Berlage’nin savunduğu ve uyguladığı akılcı yak­laşım, Hollanda’da Picter Oud’u ve De Stijl grubunu etkilemiştir. Öbür yandan, özellikle ilk yapıtlarındaki tuğla işçiliğinin kimi yönleri ve yapıyla bütünleşmiş süslemeler, daha sonra kendisinin de etkileneceği Michael de Klerk (1884-1923) ve Amsterdam Okulu’nun dışavurumcu (ekspresyonist) tutumuna esin kaynağı olmuştur.

Sullivan, Wright ve Hollandalı genç Dışavurumcular’ın etkileri Berlage’nin üslubunda bir yenilenme­ye yol açmıştır. Bu yenilenmeyi son önemli yapıtı olan Den Haag’daki Belediye Müzesi’nde izlemek olasıdır. Yine de Berlage’nin yeni akımlarla ilişkisinin sınırlı kaldığını belirtmek gerekir.

Berlage uygulamalarının yanı sıra, yaptığı yayın ve konuşmalarla da mimarlık alanında etkili olmuştur. Kendi görüşleri de yaşadığı dönemin toplumsal ko­şullarından önemli ölçüde etkilenmiştir. Ona göre, mimarlığın üslup oluşturucu bir sanat olabilmesi için, din ya da benzeri bir öğenin bütünleştirdiği bir toplumsal ortam gereklidir. Kendi döneminde bu bütünleştirici işlevi ticari yaşamın sağladığını düşün­müştür.

Berlage’nin yapıt ve düşünceleriyle oluşturduğu etki, onu modern mimarlığın öncülerinden biri durumuna getirmiştir. Özellikle Hollandalı mimarların ürünlerinin birçoğu, biçimsel farklılıklarına karşın, büyük ölçüde onun çalışmalarından kaynaklanır.

YAPITLAR (başlıca):

Kent Planlaması:       

Kitap:

Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi, 16. cilt, Anadolu yayıncılık, 1983