Heinrich Böll kimdir? Hayatı ve eserleri

Heinrich Böll kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi: (1917) Alman (FAC) romancı ve öykücü. 1972 Nobel Edebiyat Ödülü’nü al­mıştır. 21 Aralık 1917’de Almanya’nın Köln kentinde doğdu. Babası marangozdu. Çocukluğu ve gençliği Katolik bir çevrede geçti. 1937’de liseyi bitirince önce bir kitapçı yanında çalıştı, sonra üniversiteye yazıldı. Savaşın başlamasıyla askere alınınca öğrenimi yarıda kaldı. II. Dünya Savaşı boyunca çeşitli cephelerde bulundu. 1942’de edebiyat öğretmeni Annemarie Cech ile evlendi. 1945’te Müttefiklere esir düştü, Amerikan ve İngiliz tutsak kamplarında kaldı. Savaş sona erince Köln’e dönüp yeniden üniversite öğreni­mine başladı, ancak bunu sürdürmeyip bulduğu geçici işlerde çalıştı.

1947’de ilk kısa öyküleri yayımlandı. Savaşı ve savaş sonrası yıkıntıları üzerindeki Almanya’yı sıra­dan insanların yaşadıklarıyla anlatan öyküleri ona kısa zamanda ün kazandırdı. 1949’da ilk romanı Der Zug war pünktlich (Trenin Tam Saatiydi) yayımlandı. 1951’den itibaren bağımsız yazarlığı sürdürdü. 1967’de Federal Almanya’nın önde gelen edebiyat ödüllerinden biri olan Büchner Ödülü’nü aldı. 1970- 1971’de Federal Alman Pen Kulübü’nün, 1971- 1974’te Uluslararası Pen Kulübü’nün başkanlığını yaptı. 1969’da Alman yazarlarının sendikalaşmasına öncülük etti. 1972’de Nobel Edebiyat Ödülü’nü kazandı.

Başta Hemingway olmak üzere Amerikan kısa öykü anlayışını örnek alan Böll, gerçekçi ve duru anlatımıyla kısa sürede Federal Almanya’nın en çok okunan ve tartışılan, dış ülkelerde en çok tanınan yazarı oldu.

1949’da yayımlanan Trenin Tam Saatiydi, cephe­ye dönen genç bir askerin öyküsüdür. Gideceği yere kadar günlerce süren yolculuk boyunca genç asker arkadaşlarım anlayamaz, kendisini yalnız ve terkedil­miş hisseder. Arkadaşları, kahraman olarak ölmeyi beklerken iskambil oynayıp fıkralar anlatarak vakit geçirirler. Genç asker cepheye yakın bir kentte tanıştığı genç bir Polonyalı kızla geçirdiği birkaç saat sonucunda savaşın bütün korkunçluğuna karşın gene de insanlar arasında ince duygulara ve teselliye yer olduğunu görür.

Evliliği konu aldığı romanı Und sagte kein einziges Wort’da (Ve O Hiçbirşey Demedi) savaşın bıraktığı yıkıntılar ortasındaki Almanya’da geçim zorluğu içinde birbirlerinden ayrı yaşayan bir karı kocayı anlatır. Roman o günlerde umutsuzluk ve çaresizlik içinde yürütülmeye çalışılan birçok evliliğin bir örneğini yansıtır.

Daha sonraki romanları yeni bir üslup ve konu arayışını da yansıtır. 1954’te yayımlanan Haus ohne Hüter (Babasız Evler) romanında erkekleri savaşta ölen ve çocukların babasız büyüdüğü iki ailenin örneğinde iki ayrı sosyal kesimden kişilerin çaresizli­ğini anlatır. Savaşın yarattığı umutsuz ortamda dul kadınlar ne yaşayabiliyor, ne ölebiliyorlar, çocuklar ise erginliğe ulaşmayı başaramıyorlardır.

1959’da yayımlanan Billard um halbzehn (Do­kuz Buçukta Bilardo) adlı romanında zengin bir Alman mimar ailesinin üç kuşağının anılarını geriye dönüş tekniği ile işleyerek Nazi Almanyası’nı konu alır.

Heinrich Böll, romanlarının yanı sıra mizah ve hiciv yazarı olarak da ülkesindeki sosyal gerçekliğin anlamsız yönlerine eğilmiş, ayrıca Bernard Shaw, O. Henry ve J.D. Salinger gibi yazarların yapıtlarını Almanca ’ya çevirmiştir.

Son yıllarda deneme, makale ve demeçlerinde savunduğu siyasal görüşlerle ülkesinde çok tartışılan bir yazar haline gelmiştir. Devletin yapısındaki otori­ter gelişme eğilimlerine karşı birey haklarını, demok­ratik hukuk devletini savunmuş, II. Dünya Savaşı sonrasındaki yeniden silahlanma çabalarını eleştirmiş­tir. Hiçbir siyasal ideolojiye bağlı olmamakla birlikte ahlakçı bir anlayışa yaslanarak bağımlı bir yazar olduğunu ilen sürmüştür.

Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi, 19. cilt, Anadolu yayıncılık, 1984