Tarihi Şahsiyetler

Haydar Bammat Kimdir, Hayatı, Düşünceleri, Hakkında Bilgi

(1890-1965) Kuzey Kafkasya bağımsızlık hareketi lideri, fikir adamı ve yazar.

Dağıstan’ın Temir Khan Choura bölge­sinde doğdu. Küçük yaşta babasını kay­bettiği için annesi tarafından yetiştiril­di. Önce İslâmî ilimleri ve Arapça’yı öğ­rendi. Yüksek öğrenimini hukuk alanın­da yaparak 1912’de Petersburg Üniversitesi’nden mezun oldu ve doktorasını da bu üniversiteden aldı. Bu sırada Ku­zey Kafkasya Cumhuriyeti bağımsızlık hareketlerinde önemli rol oynadı. Bağım­sızlığın kazanılmasından sonra Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti’nin dışişleri ba­kanı oldu. Mart 1918’de Türkiye ile Ku­zey Kafkasya arasında Trabzon’da yapı­lacak barış konferansına katılmak üze­re heyet başkanı olarak Türkiye’ye gel­di. Azerbaycan-Kuzey Kafkasya Bağım­sızlık Komitesi başkanı iken ardarda ge­len Rus işgalleri sonucunda 1921’de ge­ri çekilen askeri birliklerle beraber Tür­kiye’ye sığındı. Trabzon’da kısa bir sü­re kalıp evlendikten sonra Paris’e yer­leşti. Orada The Caucctsus adlı altı dil­de sürekli ve bazan da Türkçe olmak üzere yedi dilde yayımladığı dergisiyle bağımsızlık hareketini sürdürdü. İslâm’a yaptığı hizmetleri ve devlet adamlığını takdir eden Afganistan Kralı Nâdir Sah 1925’de kendisini Afgan vatandaş­lığına geçirdi. 1929’da Kafkasya ve Rus ihtilâlini konu alan Le Caucase et la Revoluüon Russe adlı eseri yayımlandı. Haydar Bammat II. Dünya Savaşı sıra­sında siyasî hayattan çekilerek doğru­dan doğruya İslâmiyet ve İslâm dünya­sı ile ilgili eserler vermeye başladı. Bu arada Afganistan’ın İsviçre maslahatgü­zarı olarak görev yaptı. Çeşitli diller ya­nında Türkçe’ye de çevrilen en önemli eseri Visages de lslam’da bu dönemde kaleme aldı.

Cesur ve kabiliyetli bir lider olan Hay­dar Bammat, hayatı boyunca İslâmî akîde ve dünya görüşüne bağlı olarak ya­şadı ve müslümanların haklarını koru­maya çalıştı. Siyasî fikirleri bakımından İslâm’ın müslüman toplumların hayatın­da temel unsur olduğuna ve buna daya­narak bir müslüman ülkeler birliği kurul­masının zaruretine inanıyordu. 31 Mart 1965’te Paris’te öldü, oradaki Bobigny Müslüman Mezarlığı’na gömüldü. Bammat’ın Necmeddin ve Timur adında iki oğlu oldu. Bunlardan Necmeddin Bammat İslâm dünyasının tanınmış şahsi­yetlerindendir.

Bazı yazılarında Georges Rivoire tak­ma adını kullanan Bammat’ın diğer ça­lışmalarından bazıları şunlardır: Le Prob­leme de Caucase; Apport des Musulmans â la CivilisaÜon; “La Position de la Turquie”, Le Mois Suisse.

Diyanet İslam Ansiklopedisi