Haydar Ali Kimdir, Hayatı, Dönemi, Hakkında Bilgi

HAYDAR ALİ (1722-1782)

Hintli devlet adamı. Güney Hindistan’a egemen olmak amacıyla İngilizler’e karşı savaşmıştır.

Haydar Ali Bahadır Han, Bangalor yakınlarında Budikote’de doğdu. (Bazı kaynaklar doğum tarihini 1717 ve 1721 olarak da verir.) 10 Aralık 1782’de Madras yakınlarında Chittor’da (bazı kaynaklara göre Arcot’da) öldü. Babası Dekken’de, Babürlü beylerinden Dergâh Kulu Han’ın hizmetinde olan Feth Muhammed Han’dır. Babasının bir çatışmada ölmesi üzerine kardeşleriyle birlikte Maysor Devleti’ne sığındı. 1749’da Maysor Devleti’nin ordusunda komutan olarak görev aldı ve çeşitli savaşlara katıldı.

Haydar Ali, Dindigul valisi olduktan sonra Fransızlar’ın yardımıyla bir silah imalathanesi kurdu. Avrupalılar’ın savaş yöntemlerini öğrendi. Yeni bir ordu oluşturdu. Bu ordu Avrupalılar’m kullandığı silahlarla donatılmış Hintliler’in denetimindeki ilk orduydu. Haydar Ali, ordu komutam olarak 1759’da kuzeydeki Maratalar’a karşı zafer kazandı ve Feth unvanını aldı. Bu tarihten sonra Maysor Devleti’ndeki etkinliği giderek arttı. 1761’de dalavay (başbakan) oldu, racayı etkisizleştirdi ve Maysor’un tek yöneticisi durumuna geldi. 1764’e değin topraklarını batıya ve kuzeye doğru genişletti, bazı küçük devletlerin ve beylerin topraklarını ele geçirdi ve Maysor Devleti’ nin topraklarının yarısını kendi yönetimi altında birleştirdi. Hindistan’a egemen olmaya çalışan Maratalar’la 1765 ve 1767’de yaptığı iki savaşta da yenildi. 1768’de İngilizler’e karşı başlattığı savaşta başarılı oldu ve İngilizler’in elindeki Madras önlerine dek geldi. İngilizler’i barış yapmaya zorlayarak karşılıklı yardımı öngören bir antlaşma imzaladı. 1770-1772 arasında Maratalar’la yaptığı savaşta, antlaşma uyarınca İngilizler’den yardım istedi, ancak yardımın gelmemesi üzerine yenildi.

Haydar Ali 1780’de Maratalar ve Haydarabad nizamı (Haydarabad hükümdarlarına verilen isim) ile İngilizler’e karşı birleşti. Ordusunu Avrupalı ve Fransız paralı askerlerle güçlendirdi. Antlaşma uyarınca Karnatik’e saldırdı. Birliği bozmaya çalışan İngilizler, Haydarabad Nizamı Ali’yi savaşmaktan caydırdılar ve Maratalar’la 1782’de bir barış antlaşması imzaladılar. Haydar Ali bu antlaşmayı tanımadı ve savaşı sürdürdü. Savaşın başlarında başarılı olmasına karşın, İngilizler’e Bengal’den yardım gönderilmesi üzerine birbiri ardınca yenilgiye uğradı. Fransızlar Karnatik kıyılarına bir donanma göndererek Haydar Ali’ye yardım ettiler. Bu yardıma karşın Haydar Ali İngilizler karşısında başarı sağlayamadı. Ölümünden sonra oğlu Tipu Sultan savaşmayı sürdürdü. Ancak İngilizler’le Fransızlar’m anlaşması sonucu Fransızların yardımı kesmesi üzerine, Tipu Sultan, Mayıs 1784’te kendi topraklarını geri almak koşuluyla ve İngilizler’den aldığı yerleri geri vererek barış yaptı.

Haydar Ali ve Tipu Sultan’ın İngilizler’e karşı sürdürdükleri savaş, İngilizler’in Hindistan’daki sömürge yönetimini mali açıdan sarsmış, Doğu Hindistan Kumpanyası’m güç duruma sokmuştur. Ancak Tipu Sultan, İngilizler’e karşı savaşırken 1799’da ölmüş ve Maysor Devleti’nin yönetimi İngilizler’in eline geçmiştir. Böylece İngilizler’in Hindistan’a egemen olmasını engelleyen en büyük iki güçten biri ortadan kalkmıştır.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi