Hatuniye Camii -Amasya- Tarihçesi, Mimari, Özellikleri, Hakkında Bilgi

Hatuniye Camii. Amasya’da XV. yüzyılın sonlarında veya XVI. yüzyılın başlarında yapılmış cami.

Hatuniye mahallesindedir. Yeşilırmak’ın kuzey kıyısına II. Bayezid’in hanımların­dan Bülbül Hatun tarafından bir sıbyan mektebi ve bir imaretle birlikte yaptırılmıştır. Doğusunda Dânişmendliler’e ait Enderun Camii, batısında Selçuklular’a ait Yıldız Hamamı (Çukur Hamam) yer alır. Amasya Târihi müellifi Hüseyin Hüsâmeddin, mektebin kagir ve çok sağlam olduğunu, 1300 (1882) yılında yine aynı amaçla kullanıldığını, imaretin yanların­da da büyükçe birer tabhâne bulunduğu­nu kaydetmektedir. Caminin doğusunda­ki basit yapının zikredilen mektep olma­sı ihtimal dahilindedir. Camiye, kuzeyin­deki yoldan yuvarlak kemerli bir kapıyla girilen ve basamaklarla inilen küçük bir avludan geçilmektedir. Avlunun sağında sivri kemerli derince bir niş içinde hazneli bir çeşme ve sivri tonozlu bir hela mevcut­tur. Daha sonra da bir tarafından cami­nin son cemaat yerine, diğer tarafından Yıldız Hamamı’na bitişik olan ve içinde dört adet dolap bulunan tonozlu bir oda gelmektedir. Eski resimlerden küçük av­luda bir kuyu bulunduğu anlaşılmaktadır. Cami. arka arkaya eksende yer alan ve boyutları farklı iki dikdörtgen kagir pa­yeye oturan iki küçük kubbe ve yanların­daki daha alçak ikişer çapraz tonozla ör­tülü hacimlerden teşekkül etmiştir. Bu plan tipinin özellikle XV. yüzyılda Bursa. Alaşehir, Manisa, Dimetoka gibi yerlerde ve XVI. yüzyılda zaman zaman İstanbul’­da kullanıldığı görülür. Beş kubbeli olan son cemaat yerinin yan duvarları uzatıl­mıştır. Minare sağda ve camiye bitişiktir. Bina moloz taştan yapılarak sıvanmış ve tuğladan kirpi saçakla çevrilmiştir. Son cemaat yerinin alın duvarı ise kısmen ara­ları üç sıra dikine tuğlalı taşla örülmüş ve tuğladan hendesî bir su ile bezenmiş­tir. Son cemaat yerinin orta kubbesine tromplarla ve yan kubbelerine pandan­tiflerle geçiş sağlanmıştır. Kaidesiz mer­mer sütunların başlıkları basit ve sade, kemer gergileri ahşaptır. İri söveli ve ba­sık kemerli kapı mermer bir silme ile çev­rilidir; üzerindeki kitabe yerine 1980’de sarı zemin üstüne siyah yağlı boya ile, “Yâ müfettiha’l-ebvâb iftah lenâ hayra’l-bâb” ibaresi yazılmıştır. Caminin iç ölçüleri 15,70 x 12,20 metredir. Kalınlığı 1 met­reyi bulan duvarlardan Yeşilırmakyönün­deki taşkınlara karşı üst sıra pencere hi­zasına kadar takviye edilerek 2,50 met­reye ulaştırılmıştır. Yan duvarların alt ve üst sıralarında ikişer, kıble duvarında alt­ta mihrabın iki yanında mazgal gibi da­ralan iki. üstte beş ve kubbelerde de dör­der pencere vardır; son cemaat yerine bakan kuzey duvarındaki iki pencere ise örülerek dolap haline getirilmiştir. Mih­rap basit bir yuvarlak niş şeklindedir; ah­şap minber yenidir. Gövdesi ve bindirme-li tarzda yapılan şerefe altı tuğladan, kor­kuluğu taştan olan minarenin girişi ca­minin içindedir.

TDV İslâm Ansiklopedisi