Tarihi Şahsiyetler

Harun Reşit Kimdir, Hayatı, Dönemi

Harun Reşid. Beşinci Abbasî halifesi (D.  Rey-Mart 763 veya daha doğruya benzeyen bir rivayete göre, Şubat 766 – Ö. 24 Mart 809).

Babası ha­life Muhammed Mehdî, anası Hayzurin adında bir câriye idi. 775/776 yılında Mehdi bu cariyeyi azâd etmiş ve aynı sene içinde nikâh ile almıştır. Hârun Eylül 786’da tahta çıkınca, Yahya b. Hâlid Bermekî’yi vezîr tâyin ederek, ona sınırsız bir yetki verdi. Bermeki, görü­nüşe göre, 17 yıl, iki oğlu Fail ve Cafer ile beraber, bu kudretli imparatorluğun fiilen hükümdarı olmuştur. Bundan dolayıdır ki, Ocak-803’te felâketi [Bermekliler ve Cafer] bek­lenilmedik bir hâdise olmuştur.  H.176=792/793’te Yahya b. Abdullah isminde bir alevî, Deylem’de isyan bayrağını kaldırdı ve etrafına bir çok taraftar topladı. Bunun üzerine, halife ona karşı,  Fazl b. Yahya kumandasında, büyük bir ordu göndermeğe karar verdi, Fail âsî ile müzâkereye girişip, kendisine bir çok hediyeler verdiği ve Hârun da affetmeği vaad ettiği için, Yahya teslim oldu. Fakat, buna rağmen, Bağdad’a gelince, Hârun tara­fından hapse attırıldı. Aynı zamanda Suriye’de kuzey Arapları ile Yemenliler arasında şid­detli bir savaş sürüyordu. Ancak H.180=796/797’de Cafer b. Yahya buralarda sükûnu iade edebildi. Daha H.178=794/795’de Mısırlılar, vâli Ishâk b. Süleymân ‘a karşı, ayaklanmışlardı ; lâkin Hârun onlara karşı de­ğerli kumandanı Herseme b. A’yun’ı gönderînce, âsîler çabucak itaat altına alındı. Kayrevân’da karışıklıklar baş gösterdi. Gerçi Herseme burayı da zamanla teskin etti; fakat onun dönüşünden sonra, H.181=797/798’de bu serkeş ahâlî tekrar ayaklandı. Vali İbrahim b. Ağlab âsâyişi sağladı; lâkin bir az sonra özerkmiş gibi davranmağa başladı. Harun H.184=800’de, yıllık bir vergiye karşılık, memleketi, irsî timar olarak, kendisine terke mecbur oldu.