Tarihi Şahsiyetler

Harlow Shapley Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

Araştırmacılık yaşamının ilk yıllarında çiftyıldız-ları gözlemleyen ve o yıllarda çiftyıldız olduklarına inanılan sefeitlerin ışıklarındaki değişikliğin nedeninin tutulma olmadığını ve bunların büyüklükleri değiştikçe ışıma yeğinlikleri de değişen yıldızlar olduklarını ortaya çıkaran Shapley, Mount Wilson’m 200 mmTik teleskobundan yararlanma olanağını bulunca on binlerce yıldızdan oluşan topluluklar olan küresel kümeleri incelemeye yöneldi. Aynı yıllarda sefeit türü değişen yıldızların parlaklıklarıyla devirleri arasındaki ilişkiyi belirleyen Bailey ve Leavitt’in bulgularım zenginleştirip, bu yıldızların uzaklıklarıyla, parlaklık ve devirleri arasında bir bağıntı kurdu ve aralarındaki uzaklıkları saptamayı sağlayan bir yöntem geliştirdi. Bu yöntem yardımıyla uzaklıklarını hesapladığı yıldızların ve küresel kümelerin konumlarından yola çıkarak, daha önce Kapteyn tarafından öne sürüldüğünün tersine, Güneş’in Gökada’nm merkezinde yer almadığını ve Gökada’nm Yay (Sagittarius) takımyıldızında olan merkezinden yaklaşık 60 bin ışıkyılı uzakta bulunduğunu hesapladı. Shapley, sonraları Oort tarafından 30 bin ışıkyılı olarak düzeltilen bu uzaklık ve Gökada’nm çapı için bulduğu 300 bin ışıkyılı büyüklüğüyle, Gökada’nm boyutlarına ve Güneş’in Gökada içindeki konumuna ilişkin eski görüşleri yıkmış ve gerçek değerlerin bulunmasıyla sonuçlanacak bir çığırı başlatmıştı.

Harvard’da bulunduğu dönemde de yönetsel görevlerinin ve uluslararası işbirliğini geliştirmeyi amaçlayan çalışmalarının yanı sıra bilimsel araştırmalarını sürdüren, Magellan Bulutsuları’nı inceleyen ve 1249 gökada içeren bir katalogun hazırlanmasını sağlayan Shapley, 20. yy’m en tanınmış ve etkili bilim adamlarından biri olarak anılmaktadır.

• YAPITLAR (başlıca): Star Clusters, 1930, (“Yıldız Kümeleri”); Galaxies, 1943, 1961 (2,basım), (“Gökadalar”); Source Book in Astronomy 1900-1950, 1960, (“1900-1950 Astronomisi İçin Kaynak Kitap”).

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi