Hamdûn Kassâr kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi

Hamdûn Kassâr kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi: (ö. 271 / 884) Melami fikirleriyle ünlüdür. Kaynaklarda hayatı hakkında bilgi sınırlıdır. Dinî tahsilini Horasan bölgesinde tamamladığı, Süfyân Sevrî’nin kur­duğu Sevriyye mezhebine bağlı olduğu, fıkıh ve hadis ilminde yüksek derecelere ulaştığı anlaşıl­maktadır. Daha sonra tasavvufa ilgi duyarak Ali Nasrâbâdî ve Ebû Türâb Nahşebî gibi döneminin meşhur sûfîlerinin sohbetine katıldı.

Hamdûn Kassâr tasavvufta şekilciliğe şiddetle tepki gösteren Melâmiyye veya Melâmetiyye isim­li akımın ilk temsilcisi kabul edilir. Onu Melâmî fikirlere yönelten sûfî Ebû Türâb Nahşebî olmuş­tur. III. (IX.) yüzyıldan itibaren tasavvufî hayatta ihlâs ve öze önem vermenin yerine, şekil ve me­rasimin fazla itibar görmeye başlaması üzerine ortaya çıkan Melâmîlik anlayışı “kınayanın kına­masından korkmamak” (el-Mâide 5 / 54) esasına dayanır. Bu anlayışa göre nefsin arzularına karşı koyabilmenin en güvenilir yollarından biri iyi ve güzel davranışları gizli tutmak, hata ve kusur­ları ise insanlardan saklamamaktır. Bu nedenle Hamdûn Kassâr Melâmet yolunun çetin olduğu­nu, bu yolun gereklerini herkesin yerine getire­meyeceğini belirtir.

Hakikati korumayı fütüvvet olarak tanımlayan Hamdûn el-Kassâr’a göre bu yolun temsilcisi olan civanmerdin temel özelliği ise ihlâs ve teva­zu sahibi olmak, nefsin istek ve arzularına karşı çıkmak ve hayattan kopmadan çalışıp çabala­maktır. Tevâzuu, bir insanın dünyada ve âhirette hiçbir kimsenin kendisine muhtaç olmadığını düşünmesi olarak zühdü Allah’a güvenip huzur ve sükûn içinde olmak, tevekkülü de Allah’a sım­sıkı bağlanmak şeklinde tarif etmiş ve herkesin basit de olsa bir işte çalışmasını şart koşmuştur.

Kaynakların naklettiğine göre Hamdûn Kassâr’ın düşünceleri ve yorumları kısa sürede Nîşâbur ve Horasan sınırlarını aşarak başka bölgelerde ya­şayan sûfîleri etkilemiş ve Kassâriyye adında bir fırka oluşmuştur. “Bir sarhoş gördüğün zaman hemen kendine gel, kendi günahlarını hatırla, o sarhoşu kınayarak yeni bir günah işleme”, “Sen­de olduğunda gizli kalmasını gerekli gördüğün bir şeyi başkalarında görünce açığa vurma” şek­lindeki sözleri meşhurdur.

Abdürrezzak TEK

Kaynak: Ahi Ansiklopedisi, 1. cilt, T.C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, Ankara, 2014