Hamdan Karmat Kimdir, Hayatı, Mezhebi

Hamdan Karmat. Hamdan el-Eşas, İsmâilî dâîsi ve Karmatî mezhebinin kurucusudur. Kufe bölgesi köylülerinden idi. Lakabı Karmisâ oralarda ko­nuşulan ârâmî lehçesinde “kırmızı” veya “alev gözlü adam” mânasına olsa gerektir (Taberi, III, 2125). Hamdan Karmat, Abdullah b. Meymun’un dâîsi olan Hüseyin el-Ehvâzi’nin irşadı ile İsmâilî mezhebine girdi ve onun ve­fatı üzerine, dâî  sıfatı ile, kendisine halef oldu. Mezhebin Horasan’daki merkezi ve Askar-Mukram’de oturan imamları ile temasta bulunmağa müsait olan Bağdad civarında Kalvâiâ’da yerleşti (875). Karmat, para te­dâriki için, gittikçe yükselen vergiler çıkarmıştı. Evvelâ her baş için, “fitre” adı altında, bir gümüş para, sonra “hicre” adı altında, bir altın para alıyordu. Hamdan, aldığı paralarla fakirlere yardım etti. Daha sonra bunun yerine “bulğa” denilen yedi altınlık vergi konuldu. Nihayet işi daha ileri vardırarak,”ulfet”, yâni kadında, ve malda iştirak mükellefiyetini ihdas etti. Hamdan tüm bu vergilerin alınmasına Kur’an’dan çeşitli ayetlerle delillendiriyordu. Kufe’de, kendi­sine makam olmak üzere, Darül-hicre (ilticâ yeri) adı ile, bir konak inşa etti. Burası taraftarlarının toplanma merkezi olup, etrafa yapacakları akınlara buradan çıkarlardı (890).

Hamdan Karmat son derece zekî, gayet becerikli, istediği kimselere etkileyebilen, pek muktedir ve çok hırslı bir adamdı. Abdullâh’in vefatında, oğlu Ahmed’in imamlığını tanımayarak  imâm Muhammed b. İsmâ’il’e sâ­dık kaldı. Suriye’ye gitti ve çok geçmeden, ortadan kayboldu; mezhebin  mukaddes kitap­larının müellifi olan kayınbirâderi Abdan da az zaman sonra, Ahmed’in taraftarlarından Zikreveyh tarafından, katledildi.