Sosyoloji
Halk Eğitim Bülteni
Halk Eğitim Bülteni (Rize)
1988-1989 öğretim yılında Rize’nin sekiz
ilçesinde bulunan Halk Eğitim Merkez Müdürlükleri araştırmaya dayanan ve
yöresel kültür özelliklerini yansıtan birer bülten çıkarmayı
kararlaştırmışlardır.
ilçesinde bulunan Halk Eğitim Merkez Müdürlükleri araştırmaya dayanan ve
yöresel kültür özelliklerini yansıtan birer bülten çıkarmayı
kararlaştırmışlardır.
Elimizdeki bu eser bu çalışmanın ürünüdür.
Yazılı kaynaklarda bulunmayan birçok konuyu
içermektedir.
içermektedir.
Orhan Naci Ak
Halk Eğitim Başkanı
(Piyasada bulunma ihtimali olmayan bu yayın; Rize’de, Recep Koyuncu’nun kurduğu Rize İhtisas Kütüphanesinde bulunabilir)
Eserin Hazırlanmasında Emeği Geçenler
Özden Öztürk
İbrahim Büyük
F. Rasim Çelik
Hızır Kuyumcu
Ali Tercüman
Muzaffer Taşar
Hamit Demirci
Burhan Çamoğlu
Dursun Çom
Aydoğan Özçiçek
Musa Yazıcıoğlu
Mustafa Karadağ
Ali Kayacı
Ekrem Yılmaz
Özer Engin
—
Rize
Tarihi
Tarihi
Yazılı Tarih Öncesi, herhangi bir belgeye
rastlanmamıştır.
rastlanmamıştır.
MÖ. 1000 yılının başlarında Rize yöresinde
tarım ve hayvancılıkla geçinen toplulukların varlığını ispatlayacak belgeler
Gürcistan’da ele geçmiştir. Bu dönemde yörede Muşkiler, Taballiler ve
Morsinoikler yaşıyordu.
tarım ve hayvancılıkla geçinen toplulukların varlığını ispatlayacak belgeler
Gürcistan’da ele geçmiştir. Bu dönemde yörede Muşkiler, Taballiler ve
Morsinoikler yaşıyordu.
MÖ. 7. yüzyılda Miletosluların yöreye
yaptıkları seferlerle Rize ilinin yazılı tarihi başlar. Aynı yüzyılda Medlerin
bölgeye girmeye çalıştığını ancak başarılı olamadığını biliyoruz. MÖ. 550’de
Persler, Med krallığını yıkarak Anadolu’ya girdiler.
yaptıkları seferlerle Rize ilinin yazılı tarihi başlar. Aynı yüzyılda Medlerin
bölgeye girmeye çalıştığını ancak başarılı olamadığını biliyoruz. MÖ. 550’de
Persler, Med krallığını yıkarak Anadolu’ya girdiler.
MÖ. 180 yılında Pontus kralı Farnankes
tarafından ele geçirilen Rize, MÖ. 65 yılında Romalıların eline geçti.
tarafından ele geçirilen Rize, MÖ. 65 yılında Romalıların eline geçti.
1071’den itibaren Anadolu’ya giren Türkler,
bu tarihten sonra Karadeniz kıyılarına akınlar düzenlemeye başladılar.
bu tarihten sonra Karadeniz kıyılarına akınlar düzenlemeye başladılar.
Haçlı Seferleri sırasında Karadeniz’e çekilen
Bizanslılar Rize’yi de içine alan Trabzon Rum Krallığını kurdular. Bu krallık,
Fatih tarafından 1461’de yıkıldı.
Bizanslılar Rize’yi de içine alan Trabzon Rum Krallığını kurdular. Bu krallık,
Fatih tarafından 1461’de yıkıldı.
Cumhuriyet
Sonrası
Sonrası
20 Nisan 1924’te Rize il oldu.
Mart 1925 Rize’nin ilk kütüphanesi açıldı.
Haziran 1933 Artvin ve Rize, Çoruh adı
altında birleştirildi.
altında birleştirildi.
Ocak 1936 Çoruh ili lağvedildi. Rize, Pazar
ilçesiyle sınırlı bir Rize ili oluşturuldu.
ilçesiyle sınırlı bir Rize ili oluşturuldu.
Eylül 1944 Mapavri, Çayeli adıyla ilçe oldu.
1947 İlk çay fabrikası Fener’de açıldı.
1951 Rize Lisesi açıldı.
Mart 1953 Ardeşen ilçe oldu.
Aralık 1953 Artvin’e bağlı Fındıklı ilçesi
Rize’ye bağlandı.
Rize’ye bağlandı.
1954 Devlet Hastanesi açıldı.
Halim
Kayıkçı – İpekyolu Rize’de Son Bulur
Kayıkçı – İpekyolu Rize’de Son Bulur
Orta Asyalı kavimlerin Karadeniz Kıyılarına
gelişinin eski ticaret yollarıyla ilgisi vardır. Kimmerler, İskitler, çeşitli
Oğuz boyları bölgeye gelmiş ve yerleşmiştir.
gelişinin eski ticaret yollarıyla ilgisi vardır. Kimmerler, İskitler, çeşitli
Oğuz boyları bölgeye gelmiş ve yerleşmiştir.
Rize, Erzurum, Bayburt, Gümüşhane illerimizin
yerli halkının konuşma üsluplarında; c-ç sesleri (g) sesinin karşılığıdır. İ,
ü, ö seslerini yerlerini ı, u, o seslerine terk eder. C sesi, “zt” benzeri bir şekilde
okunur ki bu harf benzerliğini Tebriz lehçesinde görebiliriz. “Geldum” –
“gittum” bu da eski Osmanlı telaffuzudur.
yerli halkının konuşma üsluplarında; c-ç sesleri (g) sesinin karşılığıdır. İ,
ü, ö seslerini yerlerini ı, u, o seslerine terk eder. C sesi, “zt” benzeri bir şekilde
okunur ki bu harf benzerliğini Tebriz lehçesinde görebiliriz. “Geldum” –
“gittum” bu da eski Osmanlı telaffuzudur.
İpek Yolu hiç şüphesiz Erzurum’dan geçer. En
salih yol Erzurum-Tercan ki halen Tercan’da haşmetli bir kervansaray dipdiri
durmaktadır.
salih yol Erzurum-Tercan ki halen Tercan’da haşmetli bir kervansaray dipdiri
durmaktadır.
Borçka-Hopa-Of arasında eski zamanlardan beri
ipekböcekçiliği yapılmaktadır. Bu böcek çeşidi tıpa tıp Çin ırkı denen küçük
koza ve Çin arısı denen, Çin pembesi koza vermektedir.
ipekböcekçiliği yapılmaktadır. Bu böcek çeşidi tıpa tıp Çin ırkı denen küçük
koza ve Çin arısı denen, Çin pembesi koza vermektedir.
Bu ipekböcekçiliğinin buralara gelmesinin en
büyük kanıtı kervan kollarının bu bölgeden geçmesidir. (s. 15)
büyük kanıtı kervan kollarının bu bölgeden geçmesidir. (s. 15)
Geleneksel
El Dokumaları
El Dokumaları
Feretiko
veya Rize bezleri
veya Rize bezleri
Rize bezleri İkinci Cihan Savaşı yıllarında
yapılmaya başlamıştır. Kısa bir süre içinde çay ziraatının yaygınlaşmasıyla
ortadan kalkmıştır.
yapılmaya başlamıştır. Kısa bir süre içinde çay ziraatının yaygınlaşmasıyla
ortadan kalkmıştır.
Rize bezi Veliköy yöresinde ham bez olarak az
miktarda imal edilmektedir.
miktarda imal edilmektedir.
Rize bezinin deseni özeldir. Desenler
oluşturulurken mahalli motifler kullanılır.
oluşturulurken mahalli motifler kullanılır.
İpliği sentetik karışmamış merserizedir.
Sıhhat yönünden ter çekici ve serin
tutucudur.
tutucudur.
Keten
ve Kendir
ve Kendir
Kendir bezinin çözgüsü ve atkısı kendir
ipliğinden olursa kaba ve kullanışsız olur. Çoğunlukla çözgüsü tire ipliği,
atkısı kendir ipliği olarak dokunur.
ipliğinden olursa kaba ve kullanışsız olur. Çoğunlukla çözgüsü tire ipliği,
atkısı kendir ipliği olarak dokunur.
Evlerde yapıldığı dönemlerde havlu, mendil,
peştamal ve benzeri giysiler için kullanılırdı. (s. 16)
peştamal ve benzeri giysiler için kullanılırdı. (s. 16)
Halk
Hekimliği / Halk İnancı
Hekimliği / Halk İnancı
Rize’de Muradiye Köyünde bulunan Heleke
Camisi, rivayetlere göre her türlü hastalığa iyi gelir, camide tutulan dilekler
kabul olur. Caminin bu özelliklerinin nedeni olarak haziresinde yatan şehit
mezarları gösterilir. (s. 20)
Camisi, rivayetlere göre her türlü hastalığa iyi gelir, camide tutulan dilekler
kabul olur. Caminin bu özelliklerinin nedeni olarak haziresinde yatan şehit
mezarları gösterilir. (s. 20)
Gelin
Odası
Odası
1-
Gelin karyolası demir ve
pirinçten yapılmış olurdu. Yatak çarşafı serili, üzerinde yorgan, yorgan
üzerinde melez çarşaf veya feretiko çarşaf, yastık, dantelli yastık kılıfı,
karyola eteği kanaviçe-dantel şeklinde
Gelin karyolası demir ve
pirinçten yapılmış olurdu. Yatak çarşafı serili, üzerinde yorgan, yorgan
üzerinde melez çarşaf veya feretiko çarşaf, yastık, dantelli yastık kılıfı,
karyola eteği kanaviçe-dantel şeklinde
2-
Seke sedir veya divan
bulundurdu bu divan dar olurdu. Divan üzerinde halı veya dokuma kilim döşenir.
Kalın goblen kumaş örtülürdü. Yastıkları ot veya samandan serk olurdu.
Seke sedir veya divan
bulundurdu bu divan dar olurdu. Divan üzerinde halı veya dokuma kilim döşenir.
Kalın goblen kumaş örtülürdü. Yastıkları ot veya samandan serk olurdu.
3-
Bir köşede ceviz sandık
bulunur. Sandığın içinde bir veya iki göz felemidi yani göz bulunurdu.
Bir köşede ceviz sandık
bulunur. Sandığın içinde bir veya iki göz felemidi yani göz bulunurdu.
4-
Çeyiz sandığının içinde:
10-15 çarşaf, peşkirler, çemberler, yaşmaklar, mendiller, birkaç top feretiko,
merserize iplikle ve yün iplikle dikilmiş çoraplar bulunur. Çeyizde ayrıca
namazlık ve tespih de bulunur.
Çeyiz sandığının içinde:
10-15 çarşaf, peşkirler, çemberler, yaşmaklar, mendiller, birkaç top feretiko,
merserize iplikle ve yün iplikle dikilmiş çoraplar bulunur. Çeyizde ayrıca
namazlık ve tespih de bulunur.
5-
Pencerelerde üç kat perde
bulunur. Perdelerin boyu pencere camını az geçerdi. En alttakinde 30 cm kadar
dantel, ikincisi keten tül, üçüncüsünde kanatlar bulunurdu.
Pencerelerde üç kat perde
bulunur. Perdelerin boyu pencere camını az geçerdi. En alttakinde 30 cm kadar
dantel, ikincisi keten tül, üçüncüsünde kanatlar bulunurdu.
6-
Gelin odasında banyo
bulunur. Ayrıca bakır leğen, güğüm, gümüş hamam taşı odanın bir köşesine
konurdu. Simli, yüksek topuklu özel bir takunya ve terlik de bulunurdu.
Gelin odasında banyo
bulunur. Ayrıca bakır leğen, güğüm, gümüş hamam taşı odanın bir köşesine
konurdu. Simli, yüksek topuklu özel bir takunya ve terlik de bulunurdu.
7-
Oda, kilim benzeri halı
ile döşenirdi.
Oda, kilim benzeri halı
ile döşenirdi.
8-
Köşe halısı, duvarda
Mushaf kabı ile birlikte Mushaf, iğnedanlık, elbiseler üzerinde de örtü
bulunur.
Köşe halısı, duvarda
Mushaf kabı ile birlikte Mushaf, iğnedanlık, elbiseler üzerinde de örtü
bulunur.
9-
Odada bir köşede konsol
bulunur. Konsolun üzerinde konsol aynaları, karpuz lambası ve gaz lambası
bulunur. Gaz lambası duvara da asılabilir.
Odada bir köşede konsol
bulunur. Konsolun üzerinde konsol aynaları, karpuz lambası ve gaz lambası
bulunur. Gaz lambası duvara da asılabilir.
10- Elbiselikte: yünlü elbise, kadife elbise, döpiyes elbise,
feretiko veya pazen divitin, sabahlık bulunur.
feretiko veya pazen divitin, sabahlık bulunur.
11- Gelin elbisesine pembe, mavi, beyaz renklerde ipekli duvak
takılır, duvağa ayrıca gelin teli de takılırdı.
takılır, duvağa ayrıca gelin teli de takılırdı.
12- Gelinlik kloş etek, belden kesik, üst beden tamamen oturmuş,
alt kol kısmı dar üzeri bol, etek boyu maksi, yakası kapalı olurdu. Yakada
dantel mutlaka olurdu.
alt kol kısmı dar üzeri bol, etek boyu maksi, yakası kapalı olurdu. Yakada
dantel mutlaka olurdu.
13- Gelinin ayakkabıları beyaz olur. Çorapları kalın, koyu ve
arkadan dikişlidir.
arkadan dikişlidir.
14- Gelinin takıları: lira küpe, elmas veya pırlanta küpe, kolda
inci, hasır bilezik, beşi bir yerde, arpa bilezik…
inci, hasır bilezik, beşi bir yerde, arpa bilezik…
15- Gelin, odada sedir üzerinde veya masanın üzerinde ayakta
dururdu.
dururdu.
Ellerinde dantelli eldiven, elleri göbeği
üzerinde dururdu. Bir elinde mendil bulunurdu.
üzerinde dururdu. Bir elinde mendil bulunurdu.
Gelinin kaşları alınır, rastık çekilir, alık
sürülür, ellerine kına yakılır, nadiren dudakları boyanırdı. (s. 22)
sürülür, ellerine kına yakılır, nadiren dudakları boyanırdı. (s. 22)
Rize
Yöresinde Oynana Oyunlar
Yöresinde Oynana Oyunlar
Rize – Güneysu
1-
İki ayak
İki ayak
2-
Atlama
Atlama
3-
Titreme
Titreme
4-
Sallama
Sallama
5-
Karadereli
Karadereli
6-
Sıksaray
Sıksaray
7-
Millet oyunu
Millet oyunu
İkizdere
8-
Çift ayak
Çift ayak
9-
İki ayak
İki ayak
10- Üç ayak
Çayeli
11- Hemşin Memetine
12- Hemşin Rize
13- Hemşin iki ayak kız horonu
14- Hemşin yüksek Hemşin
15- Hemşin Bakoz
Çamlıhemşin
16- Çaymakur
17- Hemşin
18- Yayla yolları
19- Ortaköy
20- Çarışka
21- Papilat
Ardeşen
22- Alçak Hemşin
23- Hemşin kız horonu
Rize’nin doğusundaki yörelerde (Çayeli, Pazar
vs.) oynanan oyunlar Hemşin adı altında tulumla oynanır. (s. 23)
vs.) oynanan oyunlar Hemşin adı altında tulumla oynanır. (s. 23)
Fıkralar
Hesed
Dayı (Hesed Demircan) 1910’da
Sütlüce’de (Aron) doğdu. 1981 yılında vefat etti. Yörede çok sevilen, imamlık
da yapmış olan Hesed Dayı’nın nükteleri fıkra şeklinde halk arasında
anlatılmaktadır. Horon tutkusundan dolayı imamlığı bırakan Hesed Dayı
üfürükçülük ve muskacılık da yapmıştır.
Dayı (Hesed Demircan) 1910’da
Sütlüce’de (Aron) doğdu. 1981 yılında vefat etti. Yörede çok sevilen, imamlık
da yapmış olan Hesed Dayı’nın nükteleri fıkra şeklinde halk arasında
anlatılmaktadır. Horon tutkusundan dolayı imamlığı bırakan Hesed Dayı
üfürükçülük ve muskacılık da yapmıştır.
Hesed Dayı ve Yanan Evi
Hesed Dayı’nın evinde yangın çıkar. Mevsim
kıştır. Ahali telaşla yardıma koşar. Toplanan kalabalığa şöyle bir bakan Hesed
Dayı: “evvela ısınalım, sonra söndürürüz.”
kıştır. Ahali telaşla yardıma koşar. Toplanan kalabalığa şöyle bir bakan Hesed
Dayı: “evvela ısınalım, sonra söndürürüz.”
Hesed Dayı’nın İmamlığı
Hesed Dayı genç yaşlarında Hamzabey’de
(Ramanoz) imamlık yapmıştır. Bir düğünde horon oynayan gençleri görür.
Dayanamaz horona girer. Gece boyunca horon teper. Hesed Dayı horon dağıldıktan
sonra gece vakti camiye gider. İmamlık bana göre değil diyerek kitaplarını,
eşyalarını toplayıp camiden ayrılır.
(Ramanoz) imamlık yapmıştır. Bir düğünde horon oynayan gençleri görür.
Dayanamaz horona girer. Gece boyunca horon teper. Hesed Dayı horon dağıldıktan
sonra gece vakti camiye gider. İmamlık bana göre değil diyerek kitaplarını,
eşyalarını toplayıp camiden ayrılır.
Hesed Dayı ve Sefer Reis
Hesed Dayı gemiyle İstanbul’a gitmektedir. Ancak
bileti yoktur. Bilet kontrolü yapılır, Hesed Dayı’nın bilet almadığı anlaşılır.
Güvertede açıkta yatmakta olan Hesed Dayı görevli memura: “Ben Sefer Reis’in
babasıyım” der. Sefer Reis, geminin kaptanıdır. Görevliler Hesed Dayı’ya inanır.
Ancak, Sefer Reis’in babasını kamarada değil de açıkta, güvertede misafir
etmesine şaşırırlar. Durumu gidip kaptana anlatırlar. Sefer Reis halden anlayan
biridir. Hesed Dayı’yı kamarasına davet eder. Sefer Reis, Hesed Dayı’ya:
Nereden babam oluyorsun sen benim” diye sorunca, Hesed Dayı: “İstanbul’a kadar
ben senin baban olayım ondan sonra hep sen benim babam ol” diye cevap vermiş.
bileti yoktur. Bilet kontrolü yapılır, Hesed Dayı’nın bilet almadığı anlaşılır.
Güvertede açıkta yatmakta olan Hesed Dayı görevli memura: “Ben Sefer Reis’in
babasıyım” der. Sefer Reis, geminin kaptanıdır. Görevliler Hesed Dayı’ya inanır.
Ancak, Sefer Reis’in babasını kamarada değil de açıkta, güvertede misafir
etmesine şaşırırlar. Durumu gidip kaptana anlatırlar. Sefer Reis halden anlayan
biridir. Hesed Dayı’yı kamarasına davet eder. Sefer Reis, Hesed Dayı’ya:
Nereden babam oluyorsun sen benim” diye sorunca, Hesed Dayı: “İstanbul’a kadar
ben senin baban olayım ondan sonra hep sen benim babam ol” diye cevap vermiş.
Hesed Dayı’nın Muskacılığı
Evli olduğu halde kadınlara düşkün bir adam,
hoşlandığı kadından yüz bulamayınca Hesed Dayı’ya gidip, kadının kendisine
meyletmesi için bir muska yazmasını ister. Hesed Dayı muskayı yazar. Muskaya
rağmen kadının tavrında bir değişiklik olmaz. Kadından bir türlü yüz bulamayan adam
sonunda muskayı açıp bakar. Hesed Dayı’nın muskaya “karısı olup da başka
kadınlara bakanın Allah derdini versin” yazdığını görür. (s. 24)
hoşlandığı kadından yüz bulamayınca Hesed Dayı’ya gidip, kadının kendisine
meyletmesi için bir muska yazmasını ister. Hesed Dayı muskayı yazar. Muskaya
rağmen kadının tavrında bir değişiklik olmaz. Kadından bir türlü yüz bulamayan adam
sonunda muskayı açıp bakar. Hesed Dayı’nın muskaya “karısı olup da başka
kadınlara bakanın Allah derdini versin” yazdığını görür. (s. 24)
Hesed Dayı’nın Tuzu
Karısı tuz alması için Hesed Dayı’yı çarşıya
gönderir. Elindeki torbayla tuz almak üzere Pazarköy’e gider. Dükkâna girip tuz
istediğini söyler. Dükkân sahibi siparişi hazırlayana kadar Hesed Dayı başka
bir ihtiyacı için dükkândan ayrılır. Kendisi gibi şakacı biri olan dükkân
sahibi ve arkadaşları Hesed Dayı’ya bir oyun etmeye karar verirler: Hesed
Dayı’nın torbasını tuz kalınlığında çakıl taşlarıyla doldurup güzelce paketlerler.
Hesed Dayı işlerini halledip dükkâna döner. Hazırlanan paketi/çuvalı sırtlayıp
evinin yolunu tutar. Bir saat yol yürüyüp evine ulaşır. Karısı tuz kabı elinde
çuvalı açar. Kaba tuz değil de çakıl taşı dökülünce, karısı Hesed Dayı’ya
çıkışır. Oyuna getirildiğini anlayan Hesed Dayı hiç renk vermez: “Ben o
çakılları merdiveni onarmak için aldım ne diye sormadan etmeden çuvalı tuzluğa
boşalttın?” diyerek karısını azarlar. (s. 25)
gönderir. Elindeki torbayla tuz almak üzere Pazarköy’e gider. Dükkâna girip tuz
istediğini söyler. Dükkân sahibi siparişi hazırlayana kadar Hesed Dayı başka
bir ihtiyacı için dükkândan ayrılır. Kendisi gibi şakacı biri olan dükkân
sahibi ve arkadaşları Hesed Dayı’ya bir oyun etmeye karar verirler: Hesed
Dayı’nın torbasını tuz kalınlığında çakıl taşlarıyla doldurup güzelce paketlerler.
Hesed Dayı işlerini halledip dükkâna döner. Hazırlanan paketi/çuvalı sırtlayıp
evinin yolunu tutar. Bir saat yol yürüyüp evine ulaşır. Karısı tuz kabı elinde
çuvalı açar. Kaba tuz değil de çakıl taşı dökülünce, karısı Hesed Dayı’ya
çıkışır. Oyuna getirildiğini anlayan Hesed Dayı hiç renk vermez: “Ben o
çakılları merdiveni onarmak için aldım ne diye sormadan etmeden çuvalı tuzluğa
boşalttın?” diyerek karısını azarlar. (s. 25)
—
Kemençe
ustaları
ustaları
Anzerli Şeref
Sadık Aynacıoğlu
Rıza Demirci
Resul Albayrak
Güneysulu Koçal
Pazarlı Ahmet Güngör
Çayelili Mustafa Sarıoğlu
Güneysulu Hilmi Haznedar
Karasu’dan Hızır Arda
Salarha’dan Bayram Türüt
Karasu’dan İbrahim Arda
Rizeli
Atma Türkü Şairleri
Atma Türkü Şairleri
Osman Efendioğlu, Taşköprü Köyü
Özkan Avcı, Dağsu Mahallesi
Ahmet Kabil, Yiğitler Köyü
Habib Büyük, Taşköprü Köyü
Mustafa Tiryaki, İslampaşa Mahallesi
Ferhat Kara, Derepazarı – Börücük
Halil Er, Pazarköy
Sami Murzoğlu, Müderrisler
İbrahim Delibalta, Ballıdere
Şevki Fırtına, Karasu
Şaban Kaplandağ, Adacami
Cevahir Şerbetçi, Selimiye
Yaşar Koyuncu, Sütlüce
Ekrem Delal, Yağlıtop
Halit İnce, Gürgen
Ahmet Koyuncu, Sütlüce
Hızır Kaya, Kiremitköyü
Hamit Baş, Kömürcüler
Hüseyin Albayrak, Taşköprü
İsmail Taşkoparan, İkizdere
Yakup Demirci, Hamzabey
—
Atma
Türkü
Türkü
Mehmet
Ali Tüylüoğlu – Rize – Güzelköy (1926-1985)
Ali Tüylüoğlu – Rize – Güzelköy (1926-1985)
Mahmet Ali Salarha bölgesinde koyunlarını
otlatır. Sürüsünde bir de at vardır. Arkadaşı Ahmet Kanbur gelip selam verir.
Atın yattığını görünce Mehmet Ali’ye:
otlatır. Sürüsünde bir de at vardır. Arkadaşı Ahmet Kanbur gelip selam verir.
Atın yattığını görünce Mehmet Ali’ye:
Ahmet: Tüylüoğlu nere buldun bu gebermiş
kırati
kırati
Mehmet Ali: Lazim koyunlaruma bi nazar bozan
zati
zati
Ahmet: Allah derduni versun buni sağa çim
satti
satti
Mehmet Ali: Bi kırattan ne çikar, Tüylüoğlu
zaten batti
zaten batti
Ahmet: Aşmaz Kaçkar dağini kırat tersine
yatti
yatti
Mehmet Ali: Çeser ceçerum oni nalini parlattı
(s. 29)
(s. 29)
—
1946 yılında Mehmet Ali, Cimil’de yine
koyunlarını otlatırken yoldan geçen kızlar ona türküyle sataşır:
koyunlarını otlatırken yoldan geçen kızlar ona türküyle sataşır:
Kızlar: Buldur geçtin burdan kuzi söz verdun
bize
bize
Mehmet Ali: Kurt kirdi koyunları nidurdilari
düze
düze
Kızlar: Bir kot un biraz ekmek varmidur
keçenuze
keçenuze
Mehmet Ali: Ciduda un almağa yirak kaldi
İrize
İrize
Kızlar: Acap kanunuz aç mi bi yemek versak
size
size
Mehmet Ali: Karnum acdan yanayi sormak mi
lazim bize
lazim bize
Kızlar: Tüylüoğlu’nu tutalum çoban oçuzumuze
Mehmet Ali: Benda zaten havesim çobanluk
etmek size
etmek size
Kızlar: Ne deyu utandursam böyle utanmaz
Mehmet Ali: O turçiye karşuluk bu yakişurdi
size
size
—
İslam
Köroğlu – Rize / Küçükçayır köyü
(1288-1975)
Köroğlu – Rize / Küçükçayır köyü
(1288-1975)
İslam Köroğlu ve oğlu Hamza Köroğlu, ikisi de
şair:
şair:
İslam: Dayma cidu rasladuk celinun tembeline
Hamza: Cene bir zori vardur babam verdi
diline
diline
İslam: Kaku ateş yakmazlar celin bakar celine
Hamza: Ateş yakan almaduk baktuk cuzeline
İslam: Boyle ettuk da siçtuk bu evun temeline
(s. 31)
(s. 31)
—
Nazım Topçu & Osman Efendioğlu – Rize /
Taşköprü Köyü
Taşköprü Köyü
Osman: Bizum Nazim dayiyi cene aldi efçari
Nazım: Nazim yetmişten sonra cezu arayi kari
Osman: Yoksa sattun mi oni ne ettun esçi
kariyi
kariyi
Nazim: Yedi çocuk anasi o oldi kocakari
Osman: Halam da senun içun cerdi diyor
nallari
nallari
Nazim: Alişmiştur anlatur o oyle masallari
Osman: Yaşlandun almaz seni bizum çoyun
dullari
dullari
Nazim: Bağa kiz lazimdur kiz, ne edeyim olari
Osman: Madem kiz alacasun bi da adam al bare
(1985) (s. 32)
(1985) (s. 32)
—
Rize Dağsu Mahallesinden 1986’da rahmetli
olan Salih Avcı, Rize’de Kırboz Salih diye bilinir. Atma türkü yarışmasında
Osman Efendioğlu’yla birlikte finale kalırlar. Jüriden kendilerini serbest
bırakmalarını isterler:
olan Salih Avcı, Rize’de Kırboz Salih diye bilinir. Atma türkü yarışmasında
Osman Efendioğlu’yla birlikte finale kalırlar. Jüriden kendilerini serbest
bırakmalarını isterler:
Salih: Taşköprüye bir zaman celdum duğununuze
Osman: Davet eder celurdun her mutli cunumuze
Salih: Çok dostluğumuz vardi bizum evvelimuze
Osman: İçi esçi kozmonot duştuk birbirimuze
Salih: Çiktuk bu sahnelere erçek deyiler bize
Osman: Delikanliluk lafi kalmiştur dilimuze
Salih: Başladuk susmak yoktur bu gece yetmez
bize
bize
Osman: Sen oni diyecesun jüri heyetimize
Salih: Birakmak yakişu mi bizum şerefumuze
Osman: Bi peruk yaptursunlar o Salih çelumuze
Salih: Daha delikanliyik dokunma telumuze
Osman: Çopekten farkumuz yok moruk deyiler
bize
bize
Salih: Tamamdur yanlış değil zencir var
burnumuze
burnumuze
Osman: Bin teşeçur borçluyuz habu seyircumuze
Salih: Daha eğlenmeyelum karilar kizar bize
Osman: Kilibukluk yazar mi bizum defterumuze
Salih: Evlenuruz bi daha duşersa onumuze
Osman: O iş anca yakişur bizum torunumuze
Salih: Yeter servet biraktuk doğan çocuğumuze
(s. 34)
(s. 34)
—
El
Sanatları
Sanatları
Taze mısır fidesi koparılıp kaynatılarak örgü
malzemesi haline getirilir ve iskemle üzeri örücülüğünde kullanılır.
malzemesi haline getirilir ve iskemle üzeri örücülüğünde kullanılır.
Mısırın dış kabuğu kaynatılarak örgü
malzemesi oluşturulur. Bu malzeme ile çanta, iskemle, koltuk, masa, pano vs.
yapılır.
malzemesi oluşturulur. Bu malzeme ile çanta, iskemle, koltuk, masa, pano vs.
yapılır.
Gerdel, kestane tahtasından yapılır.
Yayık çam tahtasından yapılır.
Şairler
Hafız Ethem Mollaömeroğlu
Şiirlerinde mahlas olarak “Hâfız” ve “Hâfız
Edhem”i kullanan Hâfız Edhem Mollaömeroğlu (1910-1994)’nun asıl adı Edhem
Güler’dir.
Edhem”i kullanan Hâfız Edhem Mollaömeroğlu (1910-1994)’nun asıl adı Edhem
Güler’dir.
İlk kitabı Gönüller Açar 1961 yılında
yayınlanır. Daha sonra sırasıyla Hâfız Edhem’den
Şirin Sözler ve Hâfız Edhem’den Hakikatler Hicivler adlı kitapları çıkar.
yayınlanır. Daha sonra sırasıyla Hâfız Edhem’den
Şirin Sözler ve Hâfız Edhem’den Hakikatler Hicivler adlı kitapları çıkar.
Hak Söz adını verdiği ve Erzurum’da Zafer
Ofset’te bastırdığı, öğüt muhtevalı küçük hacimde sekiz ayrı kitabı ve dinî
nasihat ihtiva eden kasetleri vardır. Kitapları birkaç baskı yapmıştır. Adı
geçen üç eserinden yaptığı seçmeleri Üç Eser adı altında yeniden neşretmiştir.
Ofset’te bastırdığı, öğüt muhtevalı küçük hacimde sekiz ayrı kitabı ve dinî
nasihat ihtiva eden kasetleri vardır. Kitapları birkaç baskı yapmıştır. Adı
geçen üç eserinden yaptığı seçmeleri Üç Eser adı altında yeniden neşretmiştir.
—
Ardeşen
Bülteni
Bülteni
Mayıs
1989, Halk Eğitim Merkezi
1989, Halk Eğitim Merkezi
Köy düğünlerinde sabaha karşı bölümünde atma
türküler söylenirdi.
türküler söylenirdi.
Osman Osmanoğlu (Malcı) eski atma türkü
ustalarındandır.
ustalarındandır.
1905 doğumlu olan Osman Osmanoğlu Ardeşen’in
Beyazkaya Köyünden. Osman Osmanoğlu’nun komşusu İbrahim’le Atışması:
Beyazkaya Köyünden. Osman Osmanoğlu’nun komşusu İbrahim’le Atışması:
Osmanoğlu:
İbo konağı yaptın
Var mı dibinde direk
İbrahim:
İbo onu direkler
Sen onu etme merek (merak)
Osmanoğlu:
Yalancı adın kaldı
Silindi dört bir bucak
İbrahim:
Ne kadar silinse de
Gene donaktır konak
Osmanoğlu:
Ben çıplağı hazzetmem
Donak severim donak
İbrahim:
Sen hamsiyuni kolla
Ben yine yerum kaymak (s. 23)
—
Atasözleri
Yazın yaşa kışın taşa oturma
Isırgan ocağında biter (s. 26)
Efsaneler
Molaçveri
Zengin ailenin kızı Nazlı ile Ali adlı
delikanlı birbirlerini severler. Nazlı’nın babası kızını Ali’ye vermez. Nazlı
ile Ali anlaşarak kaçarlar. Günlerce aç, susuz kalırlar. Bir gün köyün
deresinden geçerken dereden su içerler. Su içtikten sonra “Dağı duman burusun,
bu dereler kurusun” diye ah ederler ve dere kuruyuverir. Nazlı’nın babası ve
adamları, Nazlı ile Ali’yi “Molaçveri” denen yerde bulurlar. Birbirine sarılan
iki sevdalı korku içindedirler. O an ağızlarından çıkan nefesleri alev olur ve
tutuşurlar. Sevdalıların yanıp kül olduğu yere “yanmış yer” anlamındaki
Molaçveri denmektedir.
delikanlı birbirlerini severler. Nazlı’nın babası kızını Ali’ye vermez. Nazlı
ile Ali anlaşarak kaçarlar. Günlerce aç, susuz kalırlar. Bir gün köyün
deresinden geçerken dereden su içerler. Su içtikten sonra “Dağı duman burusun,
bu dereler kurusun” diye ah ederler ve dere kuruyuverir. Nazlı’nın babası ve
adamları, Nazlı ile Ali’yi “Molaçveri” denen yerde bulurlar. Birbirine sarılan
iki sevdalı korku içindedirler. O an ağızlarından çıkan nefesleri alev olur ve
tutuşurlar. Sevdalıların yanıp kül olduğu yere “yanmış yer” anlamındaki
Molaçveri denmektedir.
Peygamber İzi
Güneyköy ve Tunca’nın yaylası olan Büyük
Yayla’da Dua Tepesi diye anılan tepenin zirvesinde Cuma günleri namaz kılınır.
Bu tepeden yaklaşık 400 m aşağıda büyük taşların üzerinde insan ayak izine
benzer oyuklar vardır. Bu izlere peygamber izi derler ve oradan geçenler
izlerin olduğu yerleri öperler. Yol üzerinde aşağı istikamette bu izlerden
birkaç tane daha vardır. İzler, patika yolun sonunda bir gölün yakınında son
bulur. İzleri bırakan peygamberin en son bu göle atlayarak kaybolduğuna
inanılır. (s. 27)
Yayla’da Dua Tepesi diye anılan tepenin zirvesinde Cuma günleri namaz kılınır.
Bu tepeden yaklaşık 400 m aşağıda büyük taşların üzerinde insan ayak izine
benzer oyuklar vardır. Bu izlere peygamber izi derler ve oradan geçenler
izlerin olduğu yerleri öperler. Yol üzerinde aşağı istikamette bu izlerden
birkaç tane daha vardır. İzler, patika yolun sonunda bir gölün yakınında son
bulur. İzleri bırakan peygamberin en son bu göle atlayarak kaybolduğuna
inanılır. (s. 27)
Törenler
Asker Uğurlama
Askere gidecek olan genç akrabalarını,
komşularını ziyaret eder. Onlar da gencin evine misafir olurlar. Askerlik
anıları anlatılır. Gence moral verilir. Yola çıkılacağı gün genci yolcu etmek
üzere toplanılır. Köyün belli bir yerine kadar gence refakat edilir. (s. 30)
komşularını ziyaret eder. Onlar da gencin evine misafir olurlar. Askerlik
anıları anlatılır. Gence moral verilir. Yola çıkılacağı gün genci yolcu etmek
üzere toplanılır. Köyün belli bir yerine kadar gence refakat edilir. (s. 30)
Yerel
yemekler
yemekler
Termoni: Ballı fasulye dört bardak su ile
biraz pişirilir. Renkli fasulye dört bardak su ilavesiyle kazana konur ve ikisi
birlikte pişinceye kadar kaynatılır. Fasulyeler piş ince sekiz bardak su ilave
edilerek su kaynayıncaya kadar ısıtılır ve buğday unu sulandırılarak kazana
ilave edilir. Bir miktar yeniden kaynadıktan sonra da pekmezi, şekeri ve tuzu
konularak beş dakika daha pişirilir. Kâselere konarak ilik veya soğuk olarak
yenebilir. Bu yemek malzemeleri zenginleştirilerek de yapılabilir (bu durumda
aşureye daha çok benzer).
biraz pişirilir. Renkli fasulye dört bardak su ilavesiyle kazana konur ve ikisi
birlikte pişinceye kadar kaynatılır. Fasulyeler piş ince sekiz bardak su ilave
edilerek su kaynayıncaya kadar ısıtılır ve buğday unu sulandırılarak kazana
ilave edilir. Bir miktar yeniden kaynadıktan sonra da pekmezi, şekeri ve tuzu
konularak beş dakika daha pişirilir. Kâselere konarak ilik veya soğuk olarak
yenebilir. Bu yemek malzemeleri zenginleştirilerek de yapılabilir (bu durumda
aşureye daha çok benzer).
Ğomu: Kırmızı barbunya, karalâhana, mısır
unu, tuz, iç yağından yapılan yemektir. (s. 32)
unu, tuz, iç yağından yapılan yemektir. (s. 32)
Halk
oyunları
oyunları
Allika: Tulum eşliğinde oynanır. Ardeşen’de
oynana oyunların en zorudur. Figürler arasında ani geçişler yapılır. Oyun
içinde 4 değişik figüre yer verilir.
oynana oyunların en zorudur. Figürler arasında ani geçişler yapılır. Oyun
içinde 4 değişik figüre yer verilir.
Mehmetina: 3 figürle oynanır. Tulumla oynanan
hareketli bir oyundur.
hareketli bir oyundur.
Sarişka: Orta derecede hareketli bir oyundur.
Papilat: Ağır tempolu bir oyundur.
Mamaçivat: Hareketli bir oyundur.
Noktalı Anzer Horonu: Rize horonu olmakla
beraber Ardeşen’de yaygın şekilde oynanır. (s. 34)
beraber Ardeşen’de yaygın şekilde oynanır. (s. 34)
—
Çamlıhemşin
Halk Eğitim Bülteni Çevre İncelemesi
Halk Eğitim Bülteni Çevre İncelemesi
1989
Vartevor Şenlikleri
Vartevor genel anlamda eğlenmek, dinlenmek ve
gezmek amacıyla yaylaya yapılan seyahat ve yayla göçüdür.
gezmek amacıyla yaylaya yapılan seyahat ve yayla göçüdür.
Vartevor yılda bir defa Temmuz ayında 10 gün
süre ile düzenlenen bir eğlencedir. (s. 9)
süre ile düzenlenen bir eğlencedir. (s. 9)
Çamlıhemşin’de gençler eşlerini kendileri
seçerler. (s. 11)
seçerler. (s. 11)
Bayan Folklor Elbisesi
Boy elbise: Önden robalı, yaka ve göğüsten
kurdeleli, kollar manşetli ve deleli olup genellikle koyu kahverengi kadifeden
seçilir. Gerdanlara liralar asılması adettendir. Robalı oluşu, yelek
giyilmesine ihtiyaç duyulmamasındandır.
kurdeleli, kollar manşetli ve deleli olup genellikle koyu kahverengi kadifeden
seçilir. Gerdanlara liralar asılması adettendir. Robalı oluşu, yelek
giyilmesine ihtiyaç duyulmamasındandır.
Kuşak: Eskiden kadın giyiminin olmazsa olmazı
olan kuşak günümüzde ancak folklor ekiplerinde görülebilir.
olan kuşak günümüzde ancak folklor ekiplerinde görülebilir.
Kokneç: Bele bağlanır. Kenarları kurdeleli
fırfırlıdır. Üst kenarlarında kordonları bulunur. Bir yanı ceplidir.
fırfırlıdır. Üst kenarlarında kordonları bulunur. Bir yanı ceplidir.
Kemer: Kuşak bağlamaya yarar. (s. 15)
Şar: Hemşin hanımının sembolik başörtüsüdür.
Çok renkli ve süslüdür. Bir Hemşinli şarını bağlama şeklinden ve çorabından
tanınabilmektedir.
Çok renkli ve süslüdür. Bir Hemşinli şarını bağlama şeklinden ve çorabından
tanınabilmektedir.
Puşi: şarla birlikte başa bağlanır. Kenarlı
pullu olur.
pullu olur.
Çarık: Kadın herkesin ayağına giyindiği çarık
zamanla yerini lastik ayakkabıya ondan sonra da normal ayakkabılara
bırakmıştır.
zamanla yerini lastik ayakkabıya ondan sonra da normal ayakkabılara
bırakmıştır.
Halk
Oyunları
Oyunları
Hemşin
Sık Rize
Yeni Çano
Altılı
Uzun hava
Hemşin
Çorabı
Çorabı
Titer: Titer, kelebek cinsi bir böcektir. Çok
hareketli olduğu için mecazi olarak yöre insanını tasvir eder.
hareketli olduğu için mecazi olarak yöre insanını tasvir eder.
Eğrili: Çamlıhemşin’in doğal yapısını tasvir
eder.
eder.
Kereç: Bu desen ismini büyük meyve
ağaçlarının meyvelerini toplamak için kullanılan araçtan almıştır.
ağaçlarının meyvelerini toplamak için kullanılan araçtan almıştır.
Çalikli: Çalılık anlamında olup şive
değişikliğine uğrayarak çalikli şeklini almıştır.
değişikliğine uğrayarak çalikli şeklini almıştır.
Buruk acı: Çamlıhemşinli için gurbet
zarurettir. Gurbetteki yakınını düşünen kadının işlediği desenlerin adıdır. (s.
17)
zarurettir. Gurbetteki yakınını düşünen kadının işlediği desenlerin adıdır. (s.
17)
İnanışlar
Sabah, işine gitmek üzere evinden çıkan erkek
yolda evvela bir kadına rastlarsa ya yolunu değiştirir ya da evine geri
dönermiş. Nedeni, kadına rastgelenin işinin ters gideceği inancıdır.
yolda evvela bir kadına rastlarsa ya yolunu değiştirir ya da evine geri
dönermiş. Nedeni, kadına rastgelenin işinin ters gideceği inancıdır.
Sabah ve akşam saatlerinde evin yakınlarında
ötücü kuş sesi duymak iyiye yorulur: “dilin uğurlu kuşum” veya “ağzına şeker kuşum”
denir, kuş sesinin güzel haberlere vesile olması dilenir. (s. 23)
ötücü kuş sesi duymak iyiye yorulur: “dilin uğurlu kuşum” veya “ağzına şeker kuşum”
denir, kuş sesinin güzel haberlere vesile olması dilenir. (s. 23)
—
Çayeli
Haziran
1989
1989
Yöremizin
Türküleri
Türküleri
Cüzelum derelerun kumini taşiyalum
Evlenmekten ne çıkar sevdali yaşiyalum
Ayağina çorabi dize kada çek sana
Ben seni sevduğumi cozumden anlasana
Çiktum çami budardum bedeninden aşağa
Duvakli cideceğum Çayeli’nden aşağa
Çayeli iyi yerdur, usti duman olmasa
Durmazdum Çayeli’ne, sevdam burdan olmasa
Ceyma beyazı ceyma, içi de bi çirlenur
Seversan bir cuzel sev, sevdukçe cuzellenur
Akar Hemşin deresi, Çat duzine col olur
Beyuği evlenince kuçuğune yol olur
Ayağına çorabun kara koyun yunidur
Cel yapalım sevdaluk, sevdaluğun cünidur
Evunun arkasina vurdum komar tomlisi
İşmardan anlamayi, sevdanun acamisi
Bizum çoy iyi çoydur, matem sesi bol olur
Bizum sulardan içen, biz cibi cuzel olur
Yayla yaylaya bakar, ortasindan su akar
Yari de benum cibi, deyman aci soz yakar
Kara karamişlerun enli olur yapraği
Sevupta alamayanun Kâbe olsun topraği
Asma senun dalundan almadum içi yaprak
Ne edeyim sevduğum, oğurumuz kara toprak
Bu yıl çikun yaylaya, soğuk sulari içun
Cuzun biz da celuruz, siz çayirlari biçun
Çayeli dereleri ne derindur ne derin
Hayde cidelim yarum bizum oralar serin
Dağda çestum gürgeni dalini budamadum
Çok sevdaluklar ettum seni unutamadum
Pencerenin önünde saksilarum cul açti
Sen benum ben da senun falci oyle fal açti
Uşak evuni yaptun mahallenun başina
Benum ismum siğmaz mi yuzuğunun taşina
Yayladançi yurudum yayla cuneşli idi
Ceriye bakamadum cozlerum yaşli idi
Gece çiktum kapiya aya bakarum aya
Susanmişim sevduğum bile cidelum suya
Ateşun çoziyla çim cordi coziyla
Adam yâre çuser mi ellerun soziyla
Su duvardan akar mi aksa duvar yikar mi
Ay cibi yâri olan yulduzlara bakar mi
Hoca cirdi cameye topladi kaşuklari
Hoca sevabi içun kavuştur aşiklari (s. 11)
Dere akar aşaği siler taşun çirini
Sevmişim alacağum anasinin birini
Hemşin yaylarinun soğuk olur sulari
Ne cuzel horon oynar bu Hemşinun kizlari
Kurdum çali yukini eğildum kalkamadum
Bucun bi cuzel cordum utandum bakamadum
Pencereye perdeyim cuneş aldi rengumi
Olmadi bulamadum Çayeline dengumi
Karpuz çestum aleme kaşlar benzer kaleme
Ben seni kizli sevdum sen duyurdun aleme
Cel çikalum dağlara çestane toplamağa
Çestane bahanesi vuralum oynamağa
Çikardum inekleri hen oğune Kinali
Alişmiştur yaylaya durmaz cağurun mali
O çoyum yikilasun babamun evi kalsun
O da bana çok etti oni da eller alsun
Çestum kara daneyi etine bak etine
Beni babam veriyi cağur memleçetine
Koluna bilezuğun eşi olayim eşi
İşte beni babamdan yar ben senun olayim
Pecereden bak beni beğenursan al beni
Beğenmesan beğenma beğenenler var beni
Cel çikalum dağlara dağlar olsun evumuz
Her komardan bir yaprak olsun çeremitumuz
Karardi Karadeniz sardi dort yanumuzi
Bu kaybana sevdaluk alacak canumuzi
Karanfil demet oldi cel yarum yeter oldi
Bize da bu ayruluk elumden beter oldi
Uşak çikar ceketi corunsun omuzlarun
Mintan yapmadi sağa evdeçi domuzlarun
Cuneş vurdi eritti cunelinun karini
Kizla ne çok seveyi dar elbise ceymeği
Çiktun dağa oturdum mavi yelek dokudum
Sevdaluk okilina yedi sene okudum (s. 12)
Düğünler
Gelin kapıdan içeriye adım attığında kaynana,
bakır bir tas içindeki bir miktar bozuk para, fındık, pirinç, fasulye, mısır
gibi eşyayı gelinin başından aşağı döker. (s. 14)
bakır bir tas içindeki bir miktar bozuk para, fındık, pirinç, fasulye, mısır
gibi eşyayı gelinin başından aşağı döker. (s. 14)
Çayeli Halk Eğitim Müdürlüğünün tespitlerine
göre 1843-1909 yılları arasında yaşamış olan Salih Kâhya “Sale” lakabıyla anılmış,
okur-yazar olmamasına rağmen söylediği destan ve şiirlerle ismini günümüze
kadar ulaştırmıştır.
göre 1843-1909 yılları arasında yaşamış olan Salih Kâhya “Sale” lakabıyla anılmış,
okur-yazar olmamasına rağmen söylediği destan ve şiirlerle ismini günümüze
kadar ulaştırmıştır.
Salih Kahya, Çat yolunu takiben yaylaya
çıkmaktadır. Çat köyüne geldiğinde Kara Reşit’in mısır tarlasına insan
suretinde bir korkuluk astığını görür. Salih Kâhya’nın bu korkuluğa ait destanı:
çıkmaktadır. Çat köyüne geldiğinde Kara Reşit’in mısır tarlasına insan
suretinde bir korkuluk astığını görür. Salih Kâhya’nın bu korkuluğa ait destanı:
Çat’ta bir pîr gördüm aleme ibret
Ömründe yememiş bir nan u nimet
Biraz bahsedeyim eyleyim himmet
Şu Kara Reşit’in ihtiyarından
Taşın üzerinde oynuyor dama
Şalvarında vardır kırk elli yama
Bir elinde martın birinde kama
Bekliyor tarlanın bir kenarında
Sedası yok, alem anı işide
Tırnağı yok arkasını kaşide
Kaffe-i malını vermiş Reşid’e
Kendisi el çekmiş cümle varından
Şu Kara Reşid’in şöhreti şanı
Adam yapar ama veremez canı
Yol üstüne kurmuş bir kahve hanı
Çaynıklar kaynıyor semaverinde (s. 16)
Mısır
ekimi
ekimi
İklimin özelliği nedeniyle mısır zor
yetişmekte, hele başak verme zamanları yağmur ve fırtına dönemine, Ağustos
ayına rastladığı için kırılan, devrilen, yere yatan mısır ekininin başakları
olgunlaşmamakta, tane oluşturamamaktadır. Mısır tarımının en tehlikeli zamanı
budur. (s. 18)
yetişmekte, hele başak verme zamanları yağmur ve fırtına dönemine, Ağustos
ayına rastladığı için kırılan, devrilen, yere yatan mısır ekininin başakları
olgunlaşmamakta, tane oluşturamamaktadır. Mısır tarımının en tehlikeli zamanı
budur. (s. 18)
—
Fındıklı
Nasihat
Dereden arazi alma sel götürür
Tepeden toprak alma yel götürür
İhtiyarlıkta kız alma el götürür
Karıya sır verme
Yakın yerden evlenme
Zulüm ile abad olma
Zenginliğe güvenme Allah’a yaslan
—
İkizdere
Cimil ve Kabahor yün çoraplarıyla ünlüdür. (s.
7)
7)
Geleneksel köy evlerinde ahır olarak
kullanılan zemin katın üzerindeki kata “hanbağı” denir. Bu katta hayvan
yiyecekleri depolanır/saklanır. Bunun üzerindeki katta insanlar yaşar. Ahır ve
onun üzerindeki hanbağı, insanların yaşam alanı sıcak tutar. (s. 12)
kullanılan zemin katın üzerindeki kata “hanbağı” denir. Bu katta hayvan
yiyecekleri depolanır/saklanır. Bunun üzerindeki katta insanlar yaşar. Ahır ve
onun üzerindeki hanbağı, insanların yaşam alanı sıcak tutar. (s. 12)
Yemek
Çumur: Sıcak mısır ekmeği, tereyağı ve minci ile
yapılır. (s. 13)
yapılır. (s. 13)
Düğün
İlçemizde nişanlılık süresi oldukça kısadır
(bir hafta, bir ay).
(bir hafta, bir ay).
Atma
Türkü
Türkü
Bu olayı rivayet eden İsmail Tozkoparan’a
göre 1945 yılında 70 yaşlarında idi. Enes Dayı ile yarışan Meryem ise İkizdere
Gölyayla Köyünden Kavurmacı Zekeriyya’nın 30 yaşlarındaki dul kızı.
Bahattınpaşa Köyünde yapılan bir düğünde Meryem Hanım “Benimle yarışıp da beni
alt edenle evlenirim” diyerek şairlere meydan okumuştu. Nihayet Enes Dayı ile
Meryem Hanım arasında atışma başlamış ve saatlerce sürmüştü. Olaya şahitlik
eden İsmail Tozkoparan o tarihlerde on yaşlarında olduğunu söylemektedir.
Yarışma aşağıdaki türkülerle sona ermiş ve Meryem Hanım yenildiğini kabul
ederek yarışmadan çekilmiştir:
göre 1945 yılında 70 yaşlarında idi. Enes Dayı ile yarışan Meryem ise İkizdere
Gölyayla Köyünden Kavurmacı Zekeriyya’nın 30 yaşlarındaki dul kızı.
Bahattınpaşa Köyünde yapılan bir düğünde Meryem Hanım “Benimle yarışıp da beni
alt edenle evlenirim” diyerek şairlere meydan okumuştu. Nihayet Enes Dayı ile
Meryem Hanım arasında atışma başlamış ve saatlerce sürmüştü. Olaya şahitlik
eden İsmail Tozkoparan o tarihlerde on yaşlarında olduğunu söylemektedir.
Yarışma aşağıdaki türkülerle sona ermiş ve Meryem Hanım yenildiğini kabul
ederek yarışmadan çekilmiştir:
Meryem: Al
beni Enes Dayı
beni Enes Dayı
Kaldım yollar üstüne
Enes Dayı: Daha
ne duriyisun
ne duriyisun
Çık kolumun üstüne
Meryem: Kaç
vazife görürsün
vazife görürsün
Gelsen iştah üstüne
Enes Dayı: İki
akşam üç yatsı
akşam üç yatsı
Beş de sabah üstüne (s.
20)
20)
—
Kalkandere
Halk
Eğitim Bülteni
Eğitim Bülteni
Yürek şişeye benzer
Kirildi mi yapılmaz
Dereye islanmişim
Yağmur bağa ne eder
Mahalli sözlük
Çeli: Kesilen mısır otunun geride kalan kısmı
Çirpi: Yarılması gereken ağaca yarılacağı
yeri işaret eden çizgi
yeri işaret eden çizgi
Tomon: Yere çakılan bir kazık etrafına
dizilen mısır saplarından oluşan ot yığını
dizilen mısır saplarından oluşan ot yığını
Sufan: Yeni çıkan filiz
Kukari: Ucu çengel gibi eğri uzun değnek
Manca: Torba
Panti: Hayvanların hemlendiği yer
Koti: Lahananın sap kısmı
Çiten: Hercel
Çikli: Simit
Yemekler
Pazariça: Fasulye, soğan, mısır unu,
tereyağı, içyağı, tuz ve biberle yapılır. Yağda kavrulmuş soğana pişmiş fasulye
eklenir. Un, içyağı ve diğer malzemeler eklenerek pişirilir.
tereyağı, içyağı, tuz ve biberle yapılır. Yağda kavrulmuş soğana pişmiş fasulye
eklenir. Un, içyağı ve diğer malzemeler eklenerek pişirilir.
—
Pazar
Pazar ilçesi MÖ. 64 yılında Atina adıyla
Romalı Pompeius tarafından kuruldu.
Romalı Pompeius tarafından kuruldu.
İsabella denen kokulu siyah üzüm ilçede
kızılağaçlara sarılarak yetişir.
kızılağaçlara sarılarak yetişir.
—