Halep Ulu Camii/Zekeriya Camii Tarihçesi, Mimari, Özellikleri, Hakkında Bilgi

Halep Camii. Suriye’deki erken İslâm mimarisinin ilk örneklerinden biri.

Halep Kalesi’nin batısında eski Bez­zazlar Çarşısı’nda bulunan külliyenin içinde yer alan cami {el-Câmiu’l-kebîr, el-Mescidü’l-câmi’), bitişiğindeki Hz. Zekeriyyâ’ya izafe edilen türbeden dolayı Zekeriyyâ Mescidi adıyla da anılmaktadır. Kaynaklarda, Emevî Halifesi Süleyman b. Abdülmelik tarafından 96-97 (715-716) yıllarında bir katedralin avlu veya hazîresi üzerine cuma mescidi olarak inşa ettirildiği bildirilen ilk bina 351’de (962) Bizans İmparatoru II. Nikephoros’un şehre saldırısı sırasında yanmış, 354*te (965) Seyfüddevle el-Hamdânî’nin tamiriyle yeniden ibadete açılmıştır. Caminin günümüze ulaşan en eski mi­mari elemanı. 483 (1090) yılında Selçuk­lu Sultanı Melikşah’ın köklü bir onarım sırasında yaptırdığı minaredir ve kitabe­sine göre üst kısmı kardeşi Tutuş tara­fından 48Tde (1094) tamamlanmıştır. 564″te (1169} çarşı ile birlikte tekrar ya­nan cami, 581’de (1185) Halep’i ziyaret eden İbn Cübeyr’in yazdığına göre Nû-reddin Zengî’nin emriyle minarenin dı­şında kalan yerlerinin tamamı temelle­rine kadar yıkılarak yeniden yapılmıştır. Bir başka yangın da 658’de (1260) Moğol istilâsı sırasında vuku bulmuş, cami Hülâgû’ya eşlik eden Ermeni kralının saldı­rısıyla büyük ölçüde hasar görmüştür. Bu enkazın onarımını Memlüklü Sultanı Kalavun’un emriyle Halep Kadısı Şemseddin İbn Sakr gerçekleştirmiş (684/ 1285), caminin yeni minberini de Sultan el-Melikü’n-Nâsir Muhammed b. Kalavun yaptırmıştır. 724-727 (1324-1327) yıllarında vali Karasungur avlu etrafın­daki revakları yeniletmiş, 79Tde (1395) Berkuk avluya bir şadırvan inşa ettirmiş, 824 (1421) yılında da vali Emîr Yeşbeg el-Yûsuf yıkılan batı revakının üzerini çift meyilli çatıyla, harimin üzerini ise tonoz­la örttürmüştür. Caminin ilk yapısında bulunan, daha sonraki onarımlar ve ye­niden yapımlar sırasında da muhafaza edilen dikey şahın, Memluk Sultanı el-Melikü’z-Zâhir Çakmak (1438-1453) ta­rafından kaldırılarak yıpranan kubbe ve tonozlar yenilenmiş, bu arada duvarlar da payandalarla desteklenmiştir. Batı revakı ile harim mekânının büyük bir bö­lümü 996’da (1588) Osmanlı Sultanı III. Murad’ın emriyle tamir ettirilmiş, cami 1908’de II. Abdülhamid tarafından yeni­den elden geçirtilmiştir.