Haldun Taner kimdir? hayatı ve eserleri hakkında bilgi

Haldun Taner kimdir? hayatı ve eserleri hakkında bilgi: İstanbul’da doğdu (1915). Ortaöğrenimini Galatasaray Lisesi’nde, yük­seköğrenimini Almanya’da Heidelberg Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakülte­sinde (1938), İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Alman Dili ve Ede­biyatı Bölümü’nde tamamladı (1950). Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü’nde asistanlık (1950-54), Max Reinhard Akademisi’nde tiyatro uz­manlığı öğrenimi yaptı. Edebiyat Fakültesi’nde ve Gazetecilik Enstitüsü’ndeki öğretim üyeliğinin yanı sıra Tercüman (1957), Milliyet (1976) ga­zetelerinde fıkralar yazdı. İlk öyküleri Yedigün, Yücel, Yeni İstanbul (1945-50), özellikle “New York Herald Tribune” gazetesinin düzenlediği uluslararası yarışmada Samim Kocagöz’ün Sam Amca öyküsüyle birlikte Türkiye birincisi seçilmişti (1950). 7 Mayıs 1986’da öldü.

Haldun Taner’in ilk kitabı Yaşasın Demokrasi’nin (1949) yayımlandığı yıllar, Sabahattin Ali geleneğine bağlı öykü anlayışı Orhan Kemal, Samim Kocagöz, Bekir Sıtkı, İlhan Tarus gibi yazarların yapıtlarında etkisini gös­teriyordu. Orhan Kemal’in yaşamdan kazandığı gözlemleri, kişi somutlama yeteneğiyle birleştiren öykülerinde diyalog ustalığı; Samim Kocagöz’ün kişi-çevre ilişkilerini sosyoekonomik koşullar içinde görme yetisi, topluma eleştirel gözle ve köy-kasaba-küçük kent perspektifinden bakılmasına yol açmıştı. Orhan Kemal, ustalarından biri olan Gorki gibi emeğin şiirleştirilmesi doğrultusunda önemli aşamalar kazanmış; Sait Faik, büyük kentin sö­müren ve sömürülen insanlarına özgü sınıfsal uyuşmazlığı geniş insancıl duygularla yansıtmıştı. Sait Faik öyküsünün şiirsel yanına hayranlık duy­masına karşı kendine özgü anlatım yaratabilen Oktay Akbal, savaşın geniş halk yığınları üzerinde yarattığı yıkımı, orta tabaka duyarlıklarını başarıy­la işliyor; Halikarnas Balıkçısı, edebiyatımızın bilmediği yörelerin deniz emekçilerinden insan manzaraları çiziyordu.

Öykümüzün gerçek anlamda çağdaşlaştığı bu dönemde Haldun Taner’e kendisini kabul ettirme olanağı veren gücün, yakın çevre özellikleri içinde iyi tanıdığı İstanbulluyu ince yergi becerileriyle yansıtmaya dayandığını söyleyebiliriz. İnce yergi ve kişilerini koyuşta gerçeklik, Taner özelliğiyse, bir özelliği de toplumun değişik sınıf ve tabakalardan özenle seçilen insan­ların “mizaçları” yönünden en belirgin yanlarıyla konmuş olmasıdır. Dene­bilir ki üç beş öyküsü dışında, toplumsal yerginin oldukça geri planda kal­masına karşın Taner’in öykülerinde unutulmaz kişiliklerin bulunmasının nedeni, sanatçının insanı toplumsal konumu içinde alarak kendine özgülü­ğünü vurgulamadaki ustalığıdır.

Çevre, zaman, toplumsal gerekler, başka bireylerle ilişkiler, kişinin ken­di kendinin bilincine varması öğeleriyle yerinde bir ölçülülük içinde kon­muş olan “Bayanlar 00”m Kevser Hanım’ı (On İkiye Bir Var, 1. bas. 1954) bu tür kişiliklerin en seçkinlerinden biridir. Yazarın tip yaratmadaki bu ba­şarısı çevreyle kişi arasındaki bağlamın çok iyi belirmesi, öteki kişileri so­yuttan somuta doğru doğal bir akış içinde sergilerken, Kevser Hanım’ı dü­şünüş biçimi ve dil mantığına uygun olarak vermesi, önem basamaklarını belli bir ölçüyle çıkarak, genele varma yolundaki becerilerine bağlıdır. “Sahib-i Seyf-ü Kalem”in Miralay Bey’i {Yaşasın Demokrasi, 1. bas. 1949), “Ayak” öyküsünün Rizeli Şahin’i (On ikiye Bir Var), “Memeli Hayvan­ların Maliye Tahsildarı da Taner’in anımsayabileceğimiz tipleri arasında­dır.

Bu kişilikler, kendilerine özgülükleri ve çevre, geçmiş, yaşanan gerçek ilişkileri içinde verilirken, yerinde öğelerle somutlanmışlardır. Haldun Ta­ner’e, Ömer Seyfettin’den sonraki öykücüler arasında seçkin yerini kazan­dıran da bu alandaki ustalığı olmalıdır.

ÖYKÜ KİTAPLARI

KAYNAKLAR: Tahir Alangu, Cumhuriyet’ten Sonra Hikâye ve Roman, cilt 3 (1965); Vedat Günyol, Dile Gelseler (1966); Adnan Binyazar, Türk Di­li (Mart 1970); Muhtar Körükçü, Varlık (Nisan 1972); Behçet Necatigil, Ede­biyatımızda Eserler Sözlüğü (2. bas.); Muzaffer Uyguner, Yazko-Somut (6 Ocak 1984); Şara Saym, Demet Taner, Cumhuriyet Kitap (16 Mart 1990); Zerrin Eren, Dil Dergisi (Ocak 1998); Demet Taner, Canlar Ölesi Değil (1998).

Kaynak: Çağdaş Türk Edebiyatı 4, Cumhuriyet Dönemi 2, Şükran YURDAKUL, 1994, Evrensel Basım Yayın.