Hakim el-Nişaburi Hayatı, Çalışmaları, Eserleri (İslam Filozofları)

Ebû Abdullah Muhammed bin Abdullah en-Nişâbûrî (923-1014) tasnif devrinin (hadisleri sınıflandırıp düzenleme döneminin) ünlü hadisçilerindendir. Hadis ilmindeki şöhretinden dolayı kendisine “Hâkim” ünvânı verilmiştir.

Milâdî 923 senesinde Nişabur’da doğan İmam-ı Hâkim, babasının ve dayısının yakın ilgisiyle çok küçük yaşlarda hadis öğrenmeye başladı. Yirmi yaşlarında memleketi dışındaki hadis merkezlerine seyahatlere çıktı. Horasan, Mâveraünnehir, Irak ve Hicaz bölgelerini dolaşarak iki bin civarında hocadan hadis aldı. Bu hocalarını Mu’cemü’ş-Şüyûh adlı eserinde anlattı. İmam-ı Hâkim’in, tarih ve hadis ilmine dair bir çok eseri vardır. Kendi memleketinin tarihini Tarih-u Nisâbûr adıyla ilk defa kendisi yazdı. Bilhassa, hadis ilmine dair olan Ma’rifetü Ulûmi’l-Hadis adlı eseri, sahasının en değerli kaynaklarından biridir. İmam-ı Hâkim, Sâmânoğulları devrinde Nişabur (970) ve Cürcan kadılığı da yaptı.

İmam-ı Hâkim’in kuşkusuz hadis sahasında yazdığı en ünlü eseri el-Müstedrek ale’s-Sahîhayn’dır. Hadis ilminde müstedrek kelimesi, “Bir hadis âliminin, kendi şartlarına göre sahih olduğu hâlde, eserine koymadığı sahih hadisleri toplamak ve bunları müstakil bir kitapta sınıflandırmaya tabi tutmak” mânâsına geliyor. Bu tariften de anlaşıldığı üzere, Müstedrek kitapları sahih hadis kitapları üzerine yapılır.

İmam-ı Hâkim’in Müstedrek’i, Buhâri ve Müslim’in el-Câmiu’s-Sahîh’lerinin bir çeşit zeyli, yani tamamlayıcı eki gibidir ve o sahihlerin plânını takip etmiştir. Hacim bakımından Buhârî ve Müslim’in naklettiği hadislerin toplamına yakın olduğu söylenebilir. Müstedrek, daha sonra kaleme alınan pek çok kitaba kaynaklık etmiştir. Pek çok kitapta bulunmayan hadisler burada bulunabilmektedir.

Müstedrek’te, doğruluk ve güven açışından hadisler dört grupta toplanmıştır:
1-Buhârî’nin şartına göre sahih olup da, onun Câmi’us-Sahîh’inde bulunmayan hadisler.
2- Müslim’in şartına göre sahîh olup da onun Câmi’us-Sahîh’inde bulunmayan hadisler.
3- Buhârî ve Müslim’in şartlarına uyduğu hâlde, her ikisinin de beraberce Câmi’us-Sahîh’lerinde bulunmayan hadisler.