Tarihi Şahsiyetler

Hakem bin Ebil As Kimdir, Hayatı, Sürgün Edilmesi, Hakkında Bilgi

Ebû Mervân el-Hakem b. Ebi’l-Âs b. Umeyye el-Ümevî (ö. 31/651) Hz. Peygamber’İn Taife sürgüne gönderdiği sahâbî.

Hz. Osman’ın amcası, Ebû Süfyân’ın amcasının oğlu, Emevî Halifesi I. Mervân’ın babasıdır. İslâmiyet’i kabul etme­den önce Resûlullah’a eziyet edenler ara­sında zikredilen Hakem Mekke’nin fethi sırasında müslüman oldu. Daha sonra Medine’ye giderek orada bir müddet kaldı. Bu süre içerisinde Hz. Peygamber’i üzecek bazı davranışlarda bulundu. Resûl-i Ekrem’in yürüyüşünü ve hare­ketlerini alaylı şekilde taklide yeltendiği, kapısını dinlediği ve Hz. Peygamber’in müşrikler hakkında bazı sahâbîlere ver­diği özel bilgileri etrafa yaydığı rivayet edilmektedir. Bunun üzerine Resûl-i Ek­rem onu Taife sürdü.

Hakem’in Tâifteki sürgün hayatı Hz. Peygamber’in vefatına kadar devam et­ti. Halife Ebû Bekir’e ve ardından Hz. Ömer’e Hakem’i Medine’ye getirtmeleri yolunda teklifte bulunuyduysa da Resûlullah’ın sürgüne gönderdiği bir kimseyi geri getiremeyeceklerini söyleyerek ka­bul etmediler. Fakat Hz. Osman halife olunca amcasını Tâif’ten Medine’ye ça­ğırdı ve ayrıca kendisine 100.000 dirhem verdi. Hakem’i geri çağırmasının yanlış bir davranış olduğu söylenince de Pey­gamber hayatta iken amcasının geri ge­tirilmesi hususunda ondan söz aldığını ileri sürdü. Hz. Osman’ın bu tutumunun, daha sonra kendisine karşı gerçekleştiri­lecek ayaklanmanın sebeplerinden birini teşkil ettiği belirtilmektedir.

Hakem, Hz. Osman’a karşı başlatılan isyandan birkaç ay önce Medine’de öldü. Onun vefat tarihi 32 (652) olarak da kay­dedilmektedir. Hz. Osman, Hakem’in ölümünden sonra mezarını üzerine bir mahfaza örterek koruma altına almıştır.

Resûl-i Ekrem’in sohbetinden gereği gibi faydalanamadığı bildirilen Hakem ve soyu aleyhinde Hz. Peygamber’den ve sahâbîlerden sahih olmadığı belirtilen pek çok haber nakledilmiştir.

TDV İslâm Ansiklopedisi