Hakem bin Amr Kimdir, Hayatı, Hakkında Bilgi,-Sahabi-

Ebû Amr (Ebû Berze) el-Hakem b. Amr b. Mücedda’ el-Gıfârî (ö. 50/670 [?]) Sahâbî, Horasan valisi.

Muhtemelen babasının lakabı olan “Akra” (kel) sıfatı dolayısıyla Hakem b. Akra’ diye de bilinir. Çocukken ensardan birinin hurma ağacını taşladığı için yaka­lanıp Resûlullah’m huzuruna götürülen kardeşi Ebû Cübeyr Rafı’ b. Amr ile Merv’de vefat eden diğer kardeşi Atıyye b. Amr da ashaptandır.

Hakem Resûl-i Ekrem’in vefatına ka­dar onun sohbetinde bulundu ve daha sonra Basra’ya yerleşti. Müslümanlar arasında çıkan fitnelere karışmadı. Muâ-viye’nin İrak valisi Ziyâd b. Ebîh tarafın­dan 45 (665) yılında Horasan’a bölge va­lisi olarak gönderildi. Vefatına kadar bir­çok fetih gerçekleştiren Hakem önce He-rat’a, daha sonra Cûzcân dağını aşarak Horasan vilâyetinin merkezi olan Merv şehrine girdi. Kuhistan ve Tohâristan bölgesine yaptığı iki seferden de başarı ile döndü. 47 (667) yılında Gur ve Ferâvende’yi fethetti. Gerçekleştirdiği akın­lardan birinde Pamir’in güneyinde Türkler’in yaşadığı dağlık bölgeye (Eşel dağ­ları) girdi. Burada etrafı sarılınca bera­berinde bulunan Mühelleb b. Ebû Sufre Türkler’in ileri gelenlerinden birini esir alarak çıkış yolunu göstermesini istedi. Hakem, esirin verdiği bilgi üzerine bir gece çıkış yollarından biri istikametinde yo! boyunca ateşler yaktırıp hayvanları o tarafa sürdü. Bunu gören Türkler Arap ordularının o yönde çekilmekte oldukla­rını sanarak oraya yönelince Hakem or­dusunu kurtardı. Ziyâd ile Hakem ara­sında yapılan fetih planına göre başlatı­lan akınlar sonunda Ceyhun nehrinin ötesinde Çagâniyân’a kadar olan Türk topraklan fethedildi. Savaşlarda büyük ganimetler elde eden Hakem, Ziyâd’dan ganimet malının tamamının Halife Muâ-viye’ye gönderilmesi yolunda bir mektup aldı. Allah’ın ganimetler konusundaki emrini valinin emrinden önce okuduğu­nu, bu sebeple mektubun gereğini yeri­ne getiremeyeceğini Ziyâd’a bildirdi ve savaşçıların payına düşen miktarı taksim etti. Fakat halifenin emrine karşı çıktığı için azledilerek elleri kollan bağlı bir şekilde hapse atıldı. Hakem öleceği sıra­da, kıyamet gününde Muâviye’den he­sap sormak için bağlı olarak defnedilme­sini istedi ve Merv’de SO (670) yılında ve­fat etti. Onun 45 (665) veya S1 (671) yı­lında öldüğü de kaydedilmektedir. Meza­rı, Merv’de Tennûrkerân mevkiinde sahâbî Büreyde b. Husayb el-Eslemi’nin kabri yanındadır.

Hakem b. Amr Mâverâünnehir’de na­maz kıldıran ilk şahıs olarak zikredilir. Onun Hz. Peygamber’den rivayet ettiği hadisler Şahîh-i Müslim dışında Kü-tüb-i Sitte’de yer almış olup Ebü’ş-Şa’sâ Câbir b. Zeyd, Hasan-ı Basrî, Abdullah b. Sâmit ve Muhammed b. Şîrîn gibi tabiî­ler ondan rivayette bulunmuşlardır.

TDV İslâm Ansiklopedisi