Hacıhasanzade Efendi Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi
Hacıhasanzâde Efendi (ö. 911/1505-1506) İlk Anadolu kazaskeri.
Balıkesirli bir ulemâ ailesine mensuptur. Asıl adı Mehmed olup kaynaklarda künyesi Mehmed b. Mustafa b. Hacı Hasan şeklinde kaydedilir. Dedesi Hacı Hasan’ın Bergama’da bir camisi olduğu bilinmektedir. İlk öğreniminin ardından İstanbul’a giden Hacıhasanzâde Molla Yegân’in hizmetine girip tahsilini tamamladıktan sonra ondan mülâzemet aldı. Kazasker oluncaya kadar çeşitli yerlerde müderrislik ve kadılıklarda bulundu. Önce Dimetoka ve Malkara’da müderrislik yaptı, ardından Gelibolu kadısı oldu. Mah-mud Paşa. Fâtih Sultan Mehmed’e onun ilim ve faziletinden bahsedince Bursa’da Muradiye Medresesi’ne müderris tayin edildi, bir müddet sonra da Bursa kadılığına getirildi. Ardından Sahn-ı Semân müderrisliği yaptıktan sonra İstanbul kadılığı ile görevlendirildi.
Kazasker Mevlânâ Muslihuddin’İn sert tavrından ve kendisi aleyhine padişaha telkinde bulunmasından korkan Veziriazam Karamanı Mehmed Paşa’nın. muhtemelen 886’da (1481) saltanatının son yılında Fâtih’e divanda vezirlerin dört olduğunu, kazasker sayısının da ikiye çıkarılarak Muslihuddin Efendi’nin Rumeli. Hacıhasanzâde’nin de Anadolu kazaskeri olması halinde Dîvân-ı Hümâyun’da devlet işlerinin daha düzenli yürüyeceğini söylemesi üzerine Hacıhasanzâde ilk Anadolu kazaskeri oldu. II. Bayezid döneminde de görevini sürdüren Hacıhasanzâde 1488’de Rumeli kazaskerliğine getirildi ve ölümüne kadar bu görevde kaldı. Böylece aralıksız yedi yıl Anadolu, on sekiz yıl da Rumeli olmak üzere toplam yirmi beş yıl kazaskerlik makamında kalan yegâne âlim oldu. Öldüğünde İstanbul Fatih’te yaptırdığı mescid ve medresenin naziresine defnedildi. Vefat ettiği zaman yaşının doksanın üzerinde olduğu, hatta Mecdfnin Şekaik Tercümesi’ndeki derkenarda, yazarının adı verilmeyen bir şuarâ tezkiresinden naklen yaşının 115 olduğu kaydedilmiştir. Sehî Bey’in Tezkire ‘sinde de yaşının yüzü aştığı ifade edilmektedir.
Hacıhasanzâde’nin uzun kazaskerlik görevi süresinde icraatının neler olduğu kaynaklarda pek zikredilmemektedir. İlmiye mesleğinde mülâzemet sisteminin gelişmesinde etkili olduğu.
II. Bayezid dönemine ait bugün mevcut en eski mülâzemet defterlerinden birinin onun zamanında tutulduğu sanılmaktadır. Ayrıca birçok talebe kendisinden mülâzım olmuştur. Tâcîzâde Cafer Çelebi’nin Hevesnâme adlı eserinde methettiği dört kişiden biri de hocası Hacıhasanzâde’dir. Şiirle de uğraşan ve Câmî mahlasını kullanan Hacıhasanzâde’nin çeşitli tezkirelerde ve Şekaik Tercümesi’n-de şiirlerinden örnekler bulunmaktadır. Kendi adını taşıyan medresesi, Müeyyed-zâde imzasıyla düzenlenmiş 911 (1505) tarihli vakfiyede paye olarak 30 akçeli görünmekteyse de daha sonra 40, XVI. yüzyıl sonlarında da 50 akçeli medreseler arasına girmiştir. XVI. yüzyıl boyunca birçok tanınmış âlimin burada müderrislik yaptığı bilinmektedir.
Eserleri. Hacıhasanzâde. fıkha dair Mecmahi’İ-bihâr adlı bir eser kaleme aldıktan başka Beyzâvî’nin £nvârü’Menzîi’inden En’âm sûresine ve Sadrüşşerîa’ya ait et-Taviîhn “Mukaddematü’l-erbaV bahsine haşiye yazmış, Hüseyin Vâiz-i Kâşifi’nin Ravzatü’ş-şü-Ziedd1 adlı eserini Saâdetnâme adıyla tercüme etmiştir. Ayrıca sarf ilmine dair Mîzânü’t-tasrif ve tamamlanamayan Gaiâib-i Lu-göt adlı M eserinden daha söz edilmektedir.
TDV İslâm Ansiklopedisi