HAC
Sözlükte Hac kutsal
yerleri ziyaret etmek demektir. Dini yönden ise-şöyle tanımlanmıştır.
“Bir takım özel işlerle belli bir zamanda, belli bir yeri ziyaret
etmek.” Özel işlerden maksat; ihrama girmek, Arafat ve Müzdelİfe’de
vakfe’de bulunmak, Mekke’deki Beytullah’ı tavat etmek, Mina’da şeytan
taşlamak, Safa ile Merve arasında say yapmak ve kurban kesmektir.
İslam’ın beş şartından
biri olan hac, şartlarını kapsayan her mûslümana ömürde bir kere farzdır.
Haccm farz olmasının şartları ise şunlardır: Müslüman olmak, akıllı olmak,
erginlik çağına girmiş olmak, hacca gidip dönünceye kadar kendisinin ve çoluk
çocuğunun nafakasınm temin edilmiş olması ve sıhhat.
Haccın fert ve topluma
yönelik bir çok yarar ve anlamları vardır. Ancak müslü-manlar haca bu faydaları
için değil, Allah’ın emri olduğu için yaparlar. Haccm bu yarar ve anlamlarının
bir kısmını şöyle ifade edebiliriz.
1- Hac bir
ibadetler kollekstyonudur. Hem mal, hem de beden ile yapılan bir ibadet olup
tüm ibadetleri içine alır: Hac’da namaz, oruç (nafile), zikir, teşbih, tekbir,
telbİye, sadaka, kurban, tavaf, ihram ve diğer ibadetler yeralır. Bu sebeple
Hac, kişinin manevi yönden tatmine ulaştığı çok büyük ve külli bir ibadettir.
Kişi bu ibadeti yerine getirmekle kendi varlığını tüm müslümanlann varlığında
eritmiş olur. Böylece kendi ibadetlerini bütün müslümanlann ibadetlerine katarak
onlara ortak olur. İslam böylelikle ümmetin sosyal bütünleşmesini temin etme
yönünde bir adım atar.
2- Hac,
müslümanlara, dış görünüşü itibarı ile mahşer gününü hatırlatır. Bir gün
Allah’ın huzurunda böyle bir toplanmanın olacağını ve herkesin hesap vereceğini
temsili olarak hatırlatır.
3- Hac
müslümanı eğitir. Böyle bir topluluğa katılmakla kişiler bir çok yönlerden
kendilerini eğitirler. Kibir, gurur, hasislik, haset, cimrilik ve benzeri kötü
huylardan arınırlar. Başkalarım birçok bakımdan örnek alırlar. Eksiklerini
tamamlayarak daha mükemmel bir kişilik kazanmaya çalışırlar. Hac görevini
eksiksiz olarak yerine getiren toplumlar, günahlardan ve kötülüklerden, kötü
huylardan arınıp ruhi yönden yükselirler. Hac, toplum fertlerinin zorunlu bir
eğitimden, nefis tezkiyesinden geçirilmesi olayıdır.
4- Hac bir
seyahattir. Yıllarca köy ve kasabalarından dışarı çıkmamış, değişik iklim ve
kültürlerle karşı karşıya gelmemiş bir müslüman, hac emrini yerine getirince,
bütün İslam dünyası ile temasa geçer, yolculuğu esnasında birçok değişik ülkeyi
ve beldeyi ziyaret etme fırsatını bulur.
5- Hac, tüm
İslam dünyasını bütünleştiren, bir ibadettir. Hac İslam birliğinin ve Tevhİd
inananının en açık bir işareti ve delilidir. Aynı inanca bağlı değişik ülkelerden
yüzbinlerce müslüman, sadece Allah emrettiği için, Kabe’nin etrafında ilahi
Tevhid aşkı ile dönmekte, elele vererek birbirine destek olmaktadırlar. İnanç
birligi, zaman birliği, mekan birliği ve gaye birliği, bu bütünleşmenin ana
noktalarını teşkil eder.
6- Hac
Allah’a teslim olmayı sembolize eder. Hacılar hac boyunca şu sözleri sürekli
tekrarlarlar; “Lebbeyk, Allahumme Lebbeyk!” (Emrini bekliyorum, emrindeyim
Allah’mı!) Kul, bu ibadet esnasında kendisini bütünüyle Allah’ a teslim etmiştir.
7- Hac
mükemmel bir kültür alışverişine neden olur. Yıllardan beri belli bir ülke ve
bölgenin kültürü ile yetişen müslü-manların, bir araya gelmeleri sonucu birbirleriyle temasa
geçmesi, bir kültür alış-verişini meydana getirir. Kültür
ve medeniyet yönünden üstün olan müslü-manlar, diğerlerine Örnek olarak onlarm
da ileri bir kültüre sahip olmalarına yardıma olurlar. Hac, İslam dünyasının
bir tür aynası gibidir. Böyle bir topluluk vesilesiyle İslam dünyasının kendi
kendini kontrol etme imkanı doğar.
8- Hac İslam Dünyasının bir tür yıllık
kongresidir. Bu kongrede müslümanlar kendi durumlarını gözden geçirerek geride
bıraktıkları bir yılın maddi-manevi muhasebesini yaparlar. Gelecek yıla kadar
yapmaları gerekenleri programlarlar. İslam dünyasındaki gelişmeler gözden geçirilerek
buna karşı tedbiler alınır, destekleyici çalışmalar yapıhr. Hz. Peygamber
(s.)’in Veda Haccındaki konuşması, İslam’ın ana ilkelerini tüm dünyaya duyurma
niteliğini taşımaktaydı.
9- Haccm
başlıca gerekleri ve bunların anlamları şöyle ifade edebilir. Haccm ilk ibadeti
lAram dır. İhram haram kılmak, yasaklamak demektir. Mikat denilen ihrama
giriş yerlerinde hacının ihrama girmesi farzdır. Haccm ilk farzı olan İhram nedeniyle
hacı, kendisine bazı şeyleri yasak
kılmaktadır. Dikişli
elbiseler burada çıkarılıp iki parçadan ibaret dikişsiz ihram elbisesine
bürünülür. Bunun anlamı, kulun daha önce işlediği tüm günahlardan, nef-sani arzu
ve heveslerden, şehvet ve lezzetlerden ve kirli hayattan soyutlanarak yeni bir
kimliğe kavuşmak, yalnız Allah ile baş-başa kalarak kendini yenilemektir. Telbiye:
Hac boyunca hacının ağzından eksik etmediği sözdür. Telbiye mealen şu sözlerle
ifade edilir: “Emret Allah’ım! Emret Allah’ım! Emret Allah’ım! Emret, senin
ortağın yoktur, emret. Bütün övgüler, bütün nimetler ve bütün yönetim senindir.
Senin bir ortağın yoktur.” Tavaf: Bütün kirlerinden ve tüm
kötülüklerinden soyutlandıktan sonra, hacmini kalbi yönden Allah’ m kudsiyeti
etrafında dönüp do-laşmasıdır. Bu dönme aşıkın sevgilisi etrafında dönmesine
benzer. Kabe etrafındaki bu dönüş, kulun Allah’a olan aşkının güzel bir
ifadesidir. Tavaftan sonra yapılan Sa y Allah’ in rahmet ve mağfirefcalem-leri
arasında gidip gelmeye işaret eder. Arafattaki Vakfe, Allah’ın rahmet, mağfiret
ve yüceliği karşısında, korku dolu bir kalb ve yakarışlarla kendini alçaltarak
uzun süre saygı duruşunda bulunmaktan ibaret bir ibadettir. Bu saygı duruşu
olmadan kişinin hacı olması mümkün değildir. Bir gün boyunca devam eden bu
saygı duruşunun, bir başka ibadette benzeri yoktur. Şeytan taşlamak, bütün
kötülükleri, kötülüğe götüren güçleri ve nefsani vesveseleri bir kenara atmak,
şeytandan ve şeytani düşüncelerden uzaklaşmaktır. Böylece haa, yaptığı
ibadetlerle şeytandan ve şeytana ait işlerden kendini uzaklaştır-mış, bir tür
melekleşmiş olur. Kurban Kesmek, manevi yönden temizlenme ve berraklaşmanın
en üst düzeyine ulaşıp, vücudundaki pis kanların bedelini akıtmaktan
ibaret bir ibadettir.
Aynı zamanda böyle kutsal bir görevi yerine getirmeyi nasib eden Allah’a
teşekkür borcunun bir ifadesidir.
10- Hac aynı
zamanda bir ticari piyasadır. İslam dünyasının en büyük ticari pazarıdır. Hac
müslümanlara sadece manevi yönden faydalar sağlamakla kalmaz, aynı zamanda
dünya malı yönünden, ekonomik yönden de büyük ölçüde faydalar sağlar.
Hacılar, hac görevlerini yerine getirdikten sonra, bu kutsal pazarda kendilerini
ekonomik yönden kuvvetlendirecek çalışmalar yapabilirler. Haccm sadece manevi
faydaları ile yetinip ekonomik faydalarından mahrum kalmak, ticari boşluğu
Hıristiyanlarla Yahudilere ve putperestlere bırakmak son derece yanlış olup
hac-cın farz kılınmasının hikmetine aykırı düşer.
Yunus V.YAVUZ