Guillaume de l’Hopital Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi
L’HOSPITAL, Guillaume de (1661-1704)
Fransız matematik bilgini. Diferansiyel hesap konusunda ilk ders kitabını yazmıştır.
Guillaume François Antoine de L’Hospital (ya da L’Hopital) Paris’te doğdu, 2 Şubat 1704’te aynı kentte öldü. Çok küçük yaşta ortaya çıkan matematik alanındaki yeteneğini, yakını görmekte çektiği zorluk nedeniyle ayrılmak zorunda kaldığı orduda çalıştığı kısa süre içinde daha da geliştirdi. 1691’den sonra isviçreli matematikçi Jean Bernoulli’nin yardımıyla, o günlerde olgunlaşmakta olan sonsuzküçükler hesabına ilişkin araştırmalar yapmaya başladı. Kısa zamanda kimi önemli problemlere ünlü çağdaşları Newton, Leibniz ve J.Bernoulli ile aynı zamanlarda çözüm bulmayı başaracak denli egemen olduğu bu konudaki çalışmalarını 1696’da Analyse des infiniment petits pour l’intelligence des lignes courbes (“Eğri Çizgilerin Kavranması için Sonsuzküçükler Çözümlemesi”) adlı kitapta derledi. Bu kitabın devamı niteliğinde ve integral hesaba ilişkin bilgileri kapsayacak ikinci bir kitabın yazımından, Leibniz’in de benzeri bir kitap yazmayı tasarladığını öğrenince vazgeçen L’Hospi-tal’in yaşamı, son yıllarında üzerinde çalıştığı konik kesitlerin denklem çözümüne uygulanımını konu edinen kitabı yayımlamasına yetmedi.
17.yy’ın sonlarında diferansiyel ve integral hesaba ilişkin olarak Cavalieri, Fermat, Wallis ve Barrow’ un geliştirdiği pek çok önemli sonuç ve yöntemin bir araya getirilmesi, dizgeselleştirilmesi ve temel ilkelere dayandırılması aşamasına gelinmişti. Kıta Avrupası’nda Leibniz, Ingiltere’de de Newton, kısa bir süre içinde matematiğin en önemli dallarından birisi konumuna gelecek olan sonsuzküçükler hesabının temel ilkelerini formüle etmeyi başardılar. Aynı yıllarda Jean Bernoulli ve Huygens gibi bilim adamlarının da çeşitli katkılarda bulundukları sonsuzküçükler hesabı konusundaki ilk ders kitabını yazmaksa L’Hospital tarafından gerçekleştirildi. L’Hospital’in etkisini birkaç kuşak boyunca koruyabilen Analyse des infiniment petits adlı ders kitabının tanım ve aksiyomların tanıtımını amaçlayan başlangıç bölümlerinde değişken,değişmez ve fark (diferansiyel) kavramları tanıtılıyor, birincisi aralarında sonsuz küçük farklar bulunan niceliklerin birbirlerinin yerine kullanılabileceğini, İkincisi de her eğrinin kenar uzunluğun sonsuz küçüklükte çokgenlerle gösterilebileceğini ve eğriliği anlatmakta da ortak köşeye sahip kenarlar arasındaki açıdan yararlanılabileceğini belirten iki aksiyoma yer veriliyordu. Diferansiyel hesabın temel kurallarının tanıtılmasından sonra da bir eğriye belirli bir noktada teğet çizilmesi, en’küçük ve en büyük değer problemleri ve dönüm noktası gibi çeşitli uygulamalar örneklerle anlatılıyordu. L’Hospital’in adını günümüze taşıyan ünlü kural da yine bu kitapta açıklanmıştı. x=x0 için 0/0 ya da ∞/∞ belirsiz biçimlerinden birini alan f(x)/g(x) oranının, x=x0 için f(x)/g'(x) oranına (f /’in g’ de g’nin x’e göre birinci türevidir) eşit olduğunu belirten bu kural bugün de, L’Hospital (L’Hopital) kuralı olarak tanınmaktadır.
Adı sonsuzküçükler hesabının gelişimine katkıda bulunan matematikçiler arasında anılan L’Hospital, zamanının büyük matematikçileri tarafından bir anlamda küçümsenmişse de etkisini, önemi uzun yıllar boyunca azalmayan kitabıyla yaygın biçimde sürdürmeyi başarmıştır.
• YAPITLAR (başlıca): Analyse des infiniment petits pour l’intelligence des lignes courbes, 1696, (“Eğri Çizgilerin Kavranması için Sonsuzküçükler Çözümlemesi”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi