Gregor Mendel Kimdir, Hayatı, Çalışmaları, Buluşları, Hakkında Bilgi

MENDEL, Johann Gregor (1822-1884)

Avusturyalı rahip, botanik ve kalıtım bilgini. Bitkiler üzerinde yaptığı incelemelerle kalıtımın temel yasalarını ortaya koymuş ve kalıtımbilimin öncüsü olmuştur.

22    Temmuz 1822’de Silezya’daki Heinzendorf’ta (bugün Çekoslovakya’da Hyncice) doğdu, 6 Ocak 1884’te Moravya’daki Brünn’de (bugün Çekoslovakya’da Brno) öldü. Çekçe ve Almanca konuşulan Silezya’da yerleşmiş üç çocuklu bir ailenin tek erkek çocuğu olan Mendel’in babası çiftçi, annesi ise kuşaklar boyu bahçıvanlıkla uğraşan bir ailenin kızıydı. Daha çok küçük yaşlarda, babasından bitki yetiştirmenin tüm inceliklerini öğrenen Mendel 1833’te Leipnik’teki (Lipnik), bir yıl sonra da Troppau’daki (Opava) bir liseye gönderildi. Burada üstün başarısıyla dikkati çekince, 1840’ta lise diplomasını aldıktan sonra üniversite öğrenimine hazırlık amacıyla Ol-mütz (Olomouc) Üniversitesi’nde felsefe derslerini izledi. Ailesinin kısıtlı ekonomik koşullan nedeniyle, bu kurumdaki iki yıllık eğitimini küçük kardeşi Theresia’nm çeyiz parasının bir bölümünü harcayarak sürdürebilen Mendel, 1843’te fizik profesörünün önerisiyle Brünn’deki Augustinus tarikatının manastırına girdi ve Gregor dini adını aidi. 1844-1848 arası bir yandan din eğitimi görürken, bir yandan da manastırın bilimsel araştırmaya önem veren yaklaşımından yararlanarak Felsefe Enstitüsü’nde tarım ağırlıklı dersleri izledi. 1847’de rahip olan ve kısa süre bir hastanede görev alan Mendel, daha sonra 1849’da Brünn yakınlarındaki Znaim’de (Znojmo) bir okula yedek öğretmen olarak atandı. Bu yeni işini sevmiş, ders verme hakkını kazanarak doğabilimleri öğretmeni olmaya karar vermişti. 1850’de bu amaçla girdiği üniversite sınavlarında jeoloji ve zooloji konularında başarı sağlayamayınca bu şansını yitirdi, ancak manastır yetkililerinin de desteğiyle bilgisini artırmak  üzere Viyana Üniversitesine gönderildi. 1851-1853 arası bu kurumda doğabilimleri ve botaniğin yanı sıra, kendisine daha sonraki araştırmalarında yararlı olacak istatiksel yöntemler konusunda öğrenim gören Mendel, 1854’te Brünn Teknik Okulu’nda fizik ve doğa tarihi dersleri için yedek öğretmenlik görevine getirildi. 1856’da yeniden üniversite sınavlarına girdiyse de gene başarılı olamadı. Bu dönemde başladığı bitki melezleme çalışmalarını 1861’e değin sürdürdü; o yıl manastırın başrahipliğine atandığından, zaman ayıramadığı bilimsel araştırmalarını büyük ölçüde azaltarak manastırın yönetimine ağırlık verdi. 1874’te, manastırı dini vakıflara daha çok katkıda bulunmaya zorlayan bir yasa nedeniyle yerel hükümetle ve eğitim bakanlığıyla uzun yıllarını alacak bir mücadeleye giren Mendel, bu dönemde bir yandan manastırın yönetimiyle, bir yandan da 1876’da yönetim kuruluna atandığı bir Moravya bankasının işleriyle uğraştı.

Mendel’in doğaya ve bitkilere olan ilgisi küçük yaşlarda başlamış, babasından ve ilkokuldaki bir öğretmeninden bitki yetiştirme, bitkilerde aşılama ve çaprazlama konularını gereğince öğrenmişti. Manastıra girdiğinde, bilimsel araştırmaya değer veren bu kurumun kütüphanesinden, özellikle bitkileri incelemesine olanak tanıyan bahçesinden yararlandı; Viyana Üniversitesi’nde bulunduğu yıllarda da bitki fizyolojisi profesörü Franz Unger’in derslerini ilgiyle izledi, başta bezelye (Pisum) olmak üzere birçok bitkinin melezlenmesi konusunda ayrıntılı bilgi edindi. Gene bu dönemde, araştırmalarında kendisine çok yararlı olacak istatiksel yöntemleri öğrenen Mendel, manastıra dönerek sonradan bilim tarihinin en değerli deneysel çalışmaları arasında anılacak olan incelemelerine başladığında, hem konusunda derin bilgiye sahipti, hem de konusuyla ilgili birçok bilimsel derneğe üye olarak, bilimdeki gelişmeleri, küçük bir manastırın kendi olanaklarıyla sağlayabileceğinden çok daha yakın bir biçimde izleme olanağına kavuşmuştu. On yılı aşkın bir süre, başta bezelye olmak üzere çeşitli bitkiler üzerinde araştırmalar yapan Mendel, bu incelemelerinin botanik ve genetikte çağ açarak kendisini en büyük bilim adamları arasına kattığını göremedi ama, çalışmalarının sonuçları meteoroloji alanında değerlendirilerek ona ün kazandırdı. Hava koşullarının tarımsal üretim açısından önemini vurgulayarak kendi yöresinde bu konuya önemle eğilen Mendel, 1856’dan başlayarak bu konuda yaptığı araştırmaları ilk kez 1863’te yayımladı ve sonradan yayımladığı makalelerle kısa sürede yörenin en etkili meteoroloji uzmanı durumuna geldi. 1877’de de bölgesinde, Moravya ve Orta Avrupa’da ilk kez çiftçiler için hava durumu tahminlerinin yayımlanmasına ön ayak oldu.