Dünya Edebiyatı

Gotik Yazı Nedir, Tarihçesi, Özellikleri, Hakkında Bilgi

Gotik Yazı. Sanat tarihinde “gotik dö­nem” adıyla bilinen X1I-XV. yüzyıllar ara­sında kullanılan yazılara verilen addır. Bu yazı türü, Kuzey Fransa’da yaygın olan Latin kökenli minüskül Karolenj ya­zısının XI. yüzyıldan İtibaren yavaş ya­vaş değişmesi sonucunda ortaya çıkmış­tır. Bu değişim, gotik mimaride daral­ma ve yükselme biçiminde görülen üslûp anlayışına uygun olarak dairesel form­ların yerini dikey formlara, keskin dö­nüşlere ve kırılmalara bırakması, harf­lerin uzayıp daralması ve birbirine yak­laşması şeklinde gerçekleşmiştir. Gotik yazının yukarıdaki form özelliklerinin daha fazla netleşmesiyle ortaya çıkan “textura” (doku) stili XIII. yüzyıldan itibaren Orta Avrupa’nın kuzey bölgele­rinde gelişmiş olup dar ve birbirine ya­kın harfleriyle sistematik bir doku gö­rüntüsü verir. Gutenberg’in ilk İncil bas­kısını yaptığı bu stil, Orta ve Kuzey Av­rupa’da baskı yazısı karakteri olarak yaygın biçimde kutlanılmıştır; yoğun gö­rüntüsünden dolayı “siyah yazı” adıyla da bilinir. Buna karşılık İtalya’da Alp dağ­larının güneyinde harfleri yuvarlatılmış, okunabilirliği fazla olan “rotunda” (dai­resel) stili tasarlanmıştır. Özellikle İtalya ve İspanya’da uzun süre tercih edilen bu yazı stili, 1479 yılından itibaren bazı değişiklikler yapıldıktan sonra Güney Almanya’daki basımevleri tarafından “Schvvabacher” adıyla texturaya alter­natif olarak kullanılmıştır.

Kitap basımı için geliştirilenlerin dı­şında hızlı yazma sonucunda da “erken gotik kursiv” ve “gotik kursiv” yazılar ortaya çıkmıştır. Bunlar Almanya’da “kanzlei kurrentschrift” (büro el yazısı) adıyla anılmış, bazı çeşitlerine de “bas-tard” (karışık, bozuk) denilmiştir. Röne­sans’ın etkisiyle Almanya dışındaki Av­rupa ülkelerinde önemini yitiren gotik yazı Almanya’da devam etmiş ve XVI. yüzyılda “fraktur” (kırık) adıyla tanınan yeni bir türü daha geliştirilmiştir. Za­manla gotik yazı stilleri Almanya’nın mil­lî yazısı haline gelerek XX. yüzyılın orta­sına kadar kullanılmıştır.

TDV İslâm Ansiklopedisi