Gorgias Kimdir, Hayatı, Felsefesi, Eserleri, Hakkında Bilgi

GORGIAS (ykş. İÖ.483-375)

Sicilyalı filozof, sofist ve retorikçi. Sofistlik’in kurucularındandır.

İÖ,483’te Sicilya’da doğduğu sanılmaktadır. Kimi kaynaklara göre İÖ 380, kimilerine göre ise IÖ.375’te Atina’da ölmüştür. Doğa felsefesi ve retorik öğrendi. IÖ.427’de elçi olarak gönderildiği Atina’ da konuşmalarındaki etkinlik nedeniyle büyük ilgi uyandırdı. Gorgias, o çağda büyük önem taşıyan söylev sanatında yeni biçimler oluşturmaya çalışmış, Eleacı diyalektiğinin gelişimine katkıda bulunmuştur. Isokrates, Thukydİdes, Kritias ve Agaton’un onun öğrencisi olduğu sanılmaktadır.

Yunan toplumunda insanın toplum içindeki yerinin ve iyi bir yurttaşın nasıl olması gerektiğinin tartışıldığı IÖ.5.yy’da doğa bilimlerinden çok insanla ilgilenen Sofistler önem kazanmaya başlamıştı. Doğa felsefesine karşı çıkan ve varlık üzerine bilginin olanaksızlığını öne süren Gorgias, Sofistlik’in kurucularından sayılır. Gorgias, doğa felsefesinin temel sorunu olan “salt gerçek”in bilinemeyeceğini tanıtlamak için Peri Physeos e per Tu Me ontos’ta (“Doğa ve Yokluk Üstüne”) üç sav öne sürmüştür.

Bunlardan ilki “birşey yoktur”, çünkü birşey varsa bu ya “varlık” ya “yokluk”, ya da ikisi birden olmalıdır. Birşey varolsaydı, ya olmuş, ya da öncesiz birşey olması gerekirdi. Bu şey ne varolandan, ne de varolmayandan olmuş olabilir. Öncesiz olamaz, yoksa sonsuz olurdu. Sonsuz olansa hiçbir yerde yoktur. Ne kendisinde ne de hiçbir yerde olabildiğine göre, birşey yoktur. İkincisi, “birşey olsaydı da bilemezdik” savıdır. Çünkü bir nesneyi bilmek için bilginin öznesi, kendisiyle birlikte olmalıdır. Ama anlak, düşünülenin öznesiyle özdeşlik kazansaydı, insan gerçek olan, varolandan başkasını düşünemez durumda olmalıydı. Varolmayan ise düşünülemezdi bile. Üçüncü savı “bilseydik de başkalarına bildiremezdik” dir. Çünkü her duyu kendi özel evreninden başkasını kavrayamaz. İnsan konuştuğu zaman karşısındakine sözleri iletmiş olur. Oysa kulak, renkleri ve kokuları işitemez. Bu durumda dil, nesneleri öğretemez, dilin kendi de onların ürünüdür. Gorgias, akim çelişkilerini, insan yargılarını ve sözcük yanılmalarını kullanarak, savlarını kanıtlamaya çalışmıştır. Ona göre, düşünce düşüncedir, varlık da varlık. Düşünceler, düşünülen nesnenin varlığını içermez. Öyleyse varlık, düşünce değildir.

Gorgias’ın ahlak anlayışına göre, insanın yazgısı mutluluğu aramaktır, insansa mutluluğu güçte, her yerde egemenlik kurmakta bulur. Doğanın düzeni, güçlülerden yanadır. Güçsüzler buna, yasalarla karşı gelmeye çalışırlar. Güçlüler, bu yasaların oluşturduğu zinciri kırmalıdır.

Platon, Gorgias adlı diyalogunda onu iyi bir retorikçi olarak nitelemiştir.

•    YAPITLAR (başlıca): Sofisti, testimoniaze eframmenti M.Untersteiner (der.), II, 1949, (“Sofistler, Kanıtlar ve Yapıtlarından Parçalar”); Fragmente der Vorsokratiker, H.Diels ve W.Kranz (der.), (10.basım), 1961.

•    KAYNAKLAR: C.S.Baldwin, Ancient Rbetoric andPoe-tic, 1965; Platon, Gorgias 1946.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi