Gevrekzade Hasan Efendi Kimdir, Kısaca Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi
GEVREKZÂDE HASAN EFENDİ ( ? – 1801)
Osmanlı hekim. Uzun süre ordu ve saray hekimbaşılığı yapmıştır.
Doğum tarihi bilinmemektedir. İstanbullu tıp bilgini Abdullah Efendi’nin oğludur. Medrese öğreniminin ardından dönemin ünlü hekimlerinden Tokatlı Mustafa, Hekim İsmail Efendi ve Müneccimbaşızade Mehmed Emin Efendi’den tıp öğrendi. Medreseyi bitirdikten sonra ilmiye sınıfına girerek Mekke-i Mükerreme payesine değin yükseldi. Ayrıca Süleymaniye Tıp Medresesi müderrisliği görevinde bulundu. III. Mustafa döneminde başlayan 1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı’nda ordu hekimbaşılığına atandı. I. Abdülhamit ve III. Selim dönemlerinde, 1786-1789 arasında sarayda hekimbaşılık yaptı. 1801’de öldü.
O dönem Osmanlı hekimliği geleneksel yapısını sürdürmekte ve büyük ölçüde eski ve doğulu hekimlerin görüşleri doğrultusunda çalışmaktaydı. Yenilikler yeterince izlenmiyordu. Bu yapının içinde biri olarak Gevrekzâde’nin yapıtları da genellikle eski hekimlerden çeviriler ve onların görüşlerine dayanan kitaplardı. Yapıtlarının başında 1794’te yazılan Neticetii’l-Fikriyye fi Tedbiri’l-Velâdeti’lBikriyye adlı gebelik, çocuk hastalıkları ve çocuk bakımından söz eden kitabı gelir. Bu Şaban Şifai adlı hekimin bir yüzyıl önce yazdığı Tedbirü’l-Mevlid adlı kitabından sonra çocuk ve kadın hastalıkları üzerine yazılmış ikinci Türkçe kitaptır. Bundan başka önemli bir yapıtı da Paracelsus’un bir kitabının Salih bin Nasrullah tarafından Arapça’ya yapılan Tıbb-ı Cedidü’l-Kimyai adlı çeviriden Türkçe’ye aktarılmasıdır. Yazar bu yapıta Mürşidü’l-etibba fi Terceme-i İspagerya adını verdi. Bunların dışında İbn Sina’nın öğretmeni Haşan Ebu Mansur bin Nuh el-Kumri’nin Gına ve Mena adlı yapıtının bir çevirisi yine Gevrekzâde tarafından yapıldı. Dürretü’l Mensuriyye fi Tercemeti’l-Mansuriyye adındaki bu kitap iç hastalıkları ve ateşli hastalıklardan söz etmektedir.
Doğu kültürü ve dilbilim konularında da oldukça bilgili olan Gevrekzâde ayrıca Mevlânâ ve Gazali’ den de çeviriler yaptı.
• YAPITLAR (başlıca): Neticetü’l-Fikriyye fi Tedbiri’l-Veladeti’l-Bikriyye; Mecennetü’t-Taun ye’l-Veba; Nikris Risalesi; Miirşidü’l-Etibba fi Terceme-i ispagerya; Dürretü’l-Mensuriyye fi Tercemeti’l-Mansuriyye; Menâkıb-ı Mevlânâ; Terceme-i Risale-i Ledünniye-i Gazali.
• KAYNAKLAR: A. Adıvar, Osmanlı Türklerinde İlim, 1970; B. Şehsuvaroğlu, Türk Tıp Tarihi, 1984.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi