Germain Henri Hess Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

HESS, Germain Henri (1802-1850)

İsviçre asıllı Rus kimyacı. Kimyasal tepkimelerde açığa çıkan ısıya ilişkin yasayı belirleyerek, termokimyanın doğuşunu hazırlamıştır.

7    Ağustos 1802’de Cenevre’de doğdu, 30 Kasım (kimi kaynaklara göre 13 Aralık) 1850’de St. Peters-burg’ta  öldü. Doğumundan üç yıl sonra ailesi Moskova’ya yerleştiği için Rusya’da büyüyen Hess, öğrenimini tamamladıktan sonra da İsviçre’ye dönmedi ve ömrünün sonuna değin German İvanoviç Gess adıyla tanındığı bu ülkede yaşadı. 1825’te Dorpat (bugün Estonya’da Tartu) Üniversitesi’nden tıp diplomasını alarak, ertesi yıl Baykal Gölü kıyısındaki Irkutsk’ta serbest hekim olarak çalışmaya başlamıştı. 1828’de, Sibirya’daki mineral yataklarını inceleyen bir çalışmasıyla St. Petersburg Bilimler Akademisi’nde kimya öğretmenliğine atanınca, İrkutsk’u ve hekimliği bırakıp St. Petersburg’a yerleşti. 1830’da Teknoloji Enstitüsü’nde kimya profesörlüğüne getirildi, dört yıl sonra Bilimler Akademisi’nce tam üyeliği onaylandı ve 1848’de sağlığı bozuluncaya değin, St.Petersburg Üniversitesi’ne bağlı pek çok öğretim kurumunda ders verdi.

Dorpat Üniversitesi’ni bitirince İsveç’e giderek, çağının en ünlü kimya bilginlerinden Berzelius’un laboratuvarında bir süre çalışan Hess, ömür boyu dost olduğu ve sürekli yazıştığı Berzelius’tan çok etkilenmiştir. Bu etkiyle, daha pratisyen hekim olduğu yıllarda mineral analizlerine başlamış, Azerbaycan SSC’de, Bakü yakınlarındaki doğal gaz yataklarını incelemişti. 1830’dan sonra tümüyle kimyaya eğilince, özellikle kimyasal ilgi kavramına ağırlık verdi ve bu olguyu açıklayabilmek için, kimyasal tepkimelerdeki ısının ölçümünün büyük önem taşıdığına inandı.

1838’den sonra yoğun bir biçimde sürdürdüğü kalorimetri (ısı ölçümü) çalışmaları, iki yıl sonra, bugün Hess’in adıyla bilinen “sabit ısı toplamı yasası”nın doğuşuyla sonuçlanmıştı. Termokimyanın en önemli yasalarından biri olan Hess yasasına göre, aynı kimyasal ürünle sonuçlanan tepkimeler ister doğrudan iki madde arasında gerçekleşsin, ister değişik sayıda ara basamaklardan geçsin, tepkime sırasında oluşan ısı miktarı her zaman aynıdır. Sonraki yıllarda enerjinin korunumu ilkesi içinde yorumlanarak değerlendirilecek olan bu yasa, 19. yy’m ikinci yarısında özellikle Berthelot’nun çalışmalarıyla gelişen termokimyanın ve Gibbs’in geliştireceği kimyasal termodinamiğin temeli olmuştur.

19.    yy Rusyası’nda kimyanın gelişmesini doğrudan etkileyen, Rusça’da kimyasal bir adlandırmanın ve terminolojinin doğuşunu hazırlayan Hess’in Osno-vania çiştoy kimii, (“Kuramsal Kimyanın Temelleri”) adlı yapıtı, çok uzun yıllar bu ülkede kimya öğretiminin temel başvuru kitabı olmuştur.

•    YAPITLAR (başlıca): Osnovania çiştoy kimii, 1831, (“Kuramsal Kimyanın Temelleri”); G.I.Gess. Termokimi-çeskiy issledovania,(ö.s.), 1958, (“G.H.Hess, Termokimya Araştırmaları”).

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi