WordPress veri tabanı sorunu: [Disk full (/var/tmp/#sql_4a81b_2.MAI); waiting for someone to free some space... (errno: 28 "No space left on device")]
SHOW FULL COLUMNS FROM `unaqb_options`

GERİ-BESLEME – Sosyolojisi.com
Sosyal Bilimlerde Temel Kavramlar

GERİ-BESLEME

 

GERİ-BESLEME

 

Verili bir sistemde,
alınan bilgilerin (in-formation), yani girdilerin (input) çıktı (o-utput)
haline dönüşmeleri sürecinde, so­nucu amaca uygunluk ve hatalar açısın­dan
sınayan ve düzelten düzenleyici meka­nizmayı ifade eden terim. Fakat bu ta­nım,
geri-beslemenİn sibernetik yönden tanımıdır. Bîr sistemin işlevlerini en ileri
düzeyde sürdürebilmesi için, sistemin bir termostat veya buhar makinası düzeni
gi­bi, performansının karakteri ve niteliği hakkında ona bilgi veren uygun bir
meka­nizmayla donatılmış olması gerekir. Siber­netik anlamda geri-besleme bu
mekaniz­madır.

Geri-besleme ikiye
aynîm

Pozitif geri-besleme
ve negatif geri-bes­leme. Pozitif geri-besleme girdiyi artırır­ken, negatif
geri-besleme azaltır. Buna göre, negatif geri-besleme tabiatı gereği
kararhlaştıncı iken, pozitif geri-besleme

kararlılıktan
(dengeden) kaçar; ilki siste­min çalışması sonucu ortaya çıkan yanlış­ları
azaltırken, ikincisi yanlışları artırarak sistemi bir patlama ya da çöküş
noktasına

getirir.

Geri-bildirimin bu tanımı
psikoloji ve psikiyatride bir çok kullanım alanı bul­muştur. Bunlardan ilki
motor öğrenme­dir.

Uyaran-tepke
(stimulus-response) psi­kolojisi olarak bilinen klasik öğrenme te­orisi içinde
de geri-beslemeye önemli bir yer verilmektedir. Bu teori iç-algılamayi
(properception) şartlanmış ve sonuçta öğ­renilmiş tepkilerin bir uyaranı, yani
ge­ri-besleme yapan tali bir pekiştirici şeklin­de görmektedir. Ancak bu teori,
davranı­şı belirli bir uyaran ile belirli bir tepke ara­sındaki basit bir
ilişkiyle açıklaması ve in­şam bir refleks makinasına indirgemesi nedeniyle
şiddetli eleştirilere uğramıştır. İkinci Dünya Savaşı sonrasında gelişen si­bernetik
yaklaşımın mühendislik psikolo­jisini etkilemesi, yeni bir öğrenme teorisi­ne
yol açmıştır. ‘Kapalı halka’ (closed lo-op) teorisi diye anılan bu teoriye göre
in­san çeşitli kaynaklardan bilgi alan ve bu bilgiyi şartlara uygun bir cevap
vermek için İşleyen bir makina veya bilgi İşlemcisi gibi görülür. Uyaran-tepke
modelinin.ye-rini tepke-üretilmiş geri bildirim modeli alır.

Geri-beslemenin
sibernetik kavranışı, ayrıca aile ve grup terapilerinde bir kişi­nin
davranışına bir başka kişi veya kişile­rin verdikleri sözel veya diğer türden
tep­kiler anlamında da kullanılmaktadır.

:Genel sistem
teorileri ve ekolojik psiko­loji ise başlı basma sibernetik yaklaşımlar­da. Bu
yaklaşımlarda geri-beslemenin an-l#*u yukarıda tanımlanan şekildedir.
kGeri-beslemenin bir başka tanımı, ‘biyo-

lojik denge’ anlamına
gelen homeostasis yaklaşımına göre yapılabilir. Homeostast* sin dengeyi
korumaya çalıştığı kabul edi­lir. Fakat böyle kendi kendine çalışan ve kendini
kontrol eden bir sistemin çalışma­sının sonuçlarınınbeyine aktarılması gere­kir.
Örneğin organizmanın su ihtiyacı be­lirdiğinde bir yandan su bulmak için çaba
gösterilirken, bir yandan da organizma su atılımım azaltıcı tedbirler
alacaktır. An­cak bütün bunların olabilmesi için suya ih­tiyaç duyulduğunun
bilgisi, sisteme ulaştı­rılmalıdır. Merkezî sinir sisteminin ve si-nir-hormon
sisteminin çalışmasında böy­le bir çok Örnek bulunabilir. İşte organiz­madaki
süreçlerin yolunda gidip gitmedi­ğinin beyine aktarılmasını sağlayan meka­nizma
geri-beslemedir.

Dikkat edilirse
sibernetik ve homeosta-tik yaklaşımlar arasında bir fark olmadığı görülür.
Yalnızca homeostatik yaklaşım sibernetikten tarih olarak daha eski ve or­ganizmayla
sınırlıdır. Zaten sibernetiğin kurucuları sayılan matematikçi MViener ve
biyolog Rosenblueth, homeostatik yak­laşımın savunucusu Doktor Cannon’un
Öğrencileridir. Onların yaptıkları, home-ostatisin bütün sistemler için geçerli
oldu­ğunu ve sistemlerin makinaya benzerlikle­rini ileri sürmek olmuştur.

Son dönemde ortaya
çıkan biyolojik ge­ri- besleme (biofeed-back) kavramı ise or­ganizmasının
çalışması çeşitli amaçlarla moniterize edilmiş bir kişiye normalde bi­lemediği
iç olaylar hakkında açık ve net bilgiler vermek; organizmanın çalışması­nın dış
durumlardan ve kişinin iradî çaba­sından nasıl etkilendiğini göstermek anla­mını
taşır. Bu yolla bedensel ve psikolojik bir çok rahatsızlık tedavi edilebilmekte­dir.

ErolGÖKA

Bk. Sibernetik,
Uyaran, Davranışçılık, Ref­leks.