George Gemistos (Plethon) Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Kısa Bilgi

GEMISTOS, Georgios (1355-1450)

Bizanslı filozof. İtalya’da Platon Akademisinin öncülerindendir. Platon felsefesiyle Doğu dinlerinin karışımı bir dizge geliştirmeye çalışmıştır.

İstanbul’da doğduğu, Mistra’da öldüğü sanılmaktadır. Platon’a bağlılığı yüzünden Plethon diye de anılır.
Gemistos, önce Edirne yakınlarındaki Osmanlı sarayında eğitim gördü. Ardından Doğu büyü sanatını ve Zerdüşt öğretisini inceledi. 1438’de Papa IV. Eugenius zamanında Doğu ve Batı kiliseleri arasındaki çekişmeye son vermek için Floransa’da toplanan konsile katıldı. Din sorunlarından çok Yeni-Platonculuk’un geliştirilmesiyle ilgilenerek, burada, Floransak hümanistlere Aristoteles ve Platon arasındaki ayrılıklar üzerine bir bildiri sundu.

Gemistos, konsilin iki kilisenin birleşmesine ilişkin belgesini onaylamakla birlikte, üçlemeci dinbi-lim üzerine bir eleştiri getirdi. Yunan Ortodoksluğunun Ruh’un Tanrı ile ilişkisini açıklama biçiminin Ruh’un Baba ve Oğul ile ikili ilişkisini betimleyen Latin öğretisiyle karşıtlaştığını öne sürdü.

Gemistos’un çağında Rönesans İtalyası’nda Platon üzerine araştırmalar başlamıştı. İstanbul’un Os-manlılar’ın eline geçişinden önce Mediciler’in Mistra sarayına sığındı. Floransa şehir devletlerinin başında bulunan Cosimo de Medici’ye Platon üzerine dersler verdi. Bu devlet adamının desteğiyle 1459’da İtalyan düşüncesini derinden etkileyecek olan Floransa Platon Akademisi kuruldu. Burada Platon’un o dönemde bilinen yapıtları çevrildi, Aristoteles dizgesi ve Skolastikler eleştirildi. Gemistos, antik Helen dinbilimin-deki somut bireyler evreni yerine, Platon’un deneyüs-tü idealar evrenini benimsiyordu.

Gemistos, ayrıca Platon’un Nomoi’sinden (“Kanunlar”) esinlenerek bir yasa taslağı düzenledi. Bu taslak klasik Atina kültürüne dayanan ve Platoncu-luk, Stoa ahlakı ve İslam yazgıcılığı öğelerini içeren, toplumsal ve politik bir ütopya yaratmayı amaçlıyordu. Ona göre bu toplum, ortak çıkarlar için değişik toplulukları bir araya getirecek, siyasal kararlılığın sağlanabilmesi için de tutucu manastır dizgesinden temizlenecekti. Ölümünden sonra basılan yapıtı, Hıristiyanlık’ı alçalttığı gerekçesiyle İstanbul patriği Gennadios’un buyruğu üzerine yok edilmiştir.

•    YAPITLAR (başlıca): Peri on Aristoteles poros Platonia diaferetai, (ö.s.), 1540, (“Aristoteles ile Platon Arasında Varlık Konusundaki Görüş Ayrılıkları Üzerine”); Nomon suggrafe, (ö.s.), C. Alexandre, (der.), 1858, (“Yasa Düzenleme”).

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi