Georg Friedrich Grotefend Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

GRÖTEFEND, Georg Friedrich (1775-1853)

Alman eğitimci, eski dil uzmanı. Pers çivi yazısını çözmüştür.

9    Haziran 1775’te Hannover yakınındaki Münden’de doğdu, 15 Aralık 1853’te aynı kentte öldü. Önce, doğduğu Hannover’de, sonra Ilfeld’de öğrenim gördü. Göttingen’de filoloji okudu. 1797’de Göttingen Lisesi’nde yardımcı öğretmen oldu. Çivi yazısı çözümlemelerine bir arkadaşı ile giriştiği bahis üzerine başladı. Kısa sürede çok önemli sonuçlara ulaştı ve bunları üç rapor halinde 1802’de Göttingen Bilimler Akademisi’ne sundu. 1803’te Frankfurt’taki bir lisede müdür yardımcısı, ardından da müdür oldu. Daha sonra 1821’den 1849’da emekliye ayrılışına değin Hannover’de bir kız lisesinin müdürlüğünü yaptı.

Çözmeye giriştiği Pers dili üstüne hiçbir bilgisi yoktu, bunun için eski Yunan kaynaklarından yararlandı. Çalışmaya, Alman kökenli Danimarkalı gezgin Karsten Niebuhr’un (1733-1815) 1775’te yayımladığı, Elam, Babil ve Eski Pers çivi yazılarıyla yazılmış metinleri içeren Persepolis yazıtları üstünde başladı. Önce eski Persçe olduğunu sandığı metni ele aldı. Çünkü Hint-Avrupa dil grubuna giren bu dilin anlaşılmasının daha kolay olabileceğini düşünüyordu. Metinlerin soldan sağa okunması gerektiğini varsaydı. Bunlarda kırk kadar işaret bulunmakta ve her biri sık sık yinelenmekteydi. Her metnin başında da aynı işaret grupları bulunmaktaydı. Bu işaretlerin “krallar kralı” anlamına gelebileceğini varsayarak daha sonra gelen kelimenin bir kral adı olması gerektiğini düşündü. Herodotes’un Tarihinde. geçen bazı Ahamenid krallarının adlarım bunlarla karşılaştırdı. Darius ve Kserkses adlarının uyduğunu saptadı. Böylece kral adlarından yola çıkarak Pers çivi yazısındaki on bir işareti çözdü ve okuma yöntemine ilişkin önemli saptamalar yaptı.

Grötefend, ölümüne değin bu konudaki çalışmalarını sürdürdü. 1815’te toplam otuz yedi çivi işaretinin açıklamasını yaptı, bunlardan on ikisi kesinlik kazandı. Grötefend başka eski dillerle de ilgilendi. Ancak bu alandaki çalışmaları verimli olmadı, önemli bir başarı sağlayamadı.

•    YAPITLAR (başlıca): Neue Beitrage zur Erlduterung der persepolitanischen Keilschrift, 1837, (“Persepolis Çivi Yazısı’mn Açıklanmasına Yeni Katkılar”).

•    KAYNAKLAR: C.W.Ceram, Götter, Grdber und Gelehrte, 1945-1949, (Tanrılar, Mezarlar, Bilginler, 1969); Mustafa Eren, “Çivi Yazısının Çözümü”, Arkeoloji ve Sanat, 12-13, 1981.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi