Tarihi Şahsiyetler

Gazneli Sultan Mesud Kimdir, Hayatı, Dönemi, Hakkında Bilgi

Ebû Said en-Nâsır-Lidînillâh Mes’ûd b. Mahmud b. Sebük Tegin-i Gaznevî (ö. 432/1041) Gazneli Devleti hükümdarı (1030-1041).

388’de (998) Gazne’de doğdu. Sultan Mahmûd-ı Gaznevî’nin büyük oğludur. 406’da (1015-16) veliaht ilân edildi. Ardın­dan Herat valiliğine getirildi (408/1017). Gûr’un kuzeybatı bölgesini itaat altına alarak büyük başarı kazandı (411/1020). Sultan Mahmud, Büveyhîler’in Rey ve Cibâl bölgesindeki hâkimiyetine son verdiği zaman buranın yönetimini Mesud’a bı­raktı (420/1029). Mesud ertesi yıl Kâkûyîler’in idaresindeki Hemedan ve İsfahan’ı Gazneli topraklarına kattı (421/1030).

Sultan Mahmud, ölümünden önce ül­ke topraklarını beş oğlundan Muhammed İle Mesud arasında taksim etti. Buna gö­re Rey, İsfahan ve Cibâ! Mesud’a veriliyor­du. Ancak Mesud bu taksimde kendisine haksızlık yapıldığına inandığı için babasına gücenmişti. Bundan haberdar olan Sul­tan Mahmud ölümünden kısa bir süre ön­ce onu veliahtlıktan uzaklaştırarak bütün ülkesini Muhammed’e bıraktı.

Mahmûd-ı Gaznevî vefat edince yerine Muhammed tahta çıkarıldı. Bu sırada İs­fahan’da bulunan Mesud durumu öğre­nir öğrenmez önce Rey şehrine gitti ve tahtı ele geçirmek için hazırlıklara başladı. Amcası Yûsuf ve Gazneli devlet adamla­rının desteğini sağladıktan sonra Nîşâbur’a giderek burada Abbasî Halifesi Kâdir-Billâh’m elçisiyle buluştu. Halifenin gönderdiği bir menşurla Mesud’un salta­natı tasdik ediliyor ve babasından kalan bütün ülkelerin sahibi olarak tanınıyor, ele geçirdiği ve bundan sonra ele geçire­ceği yerlerde de onun hâkimiyeti kabul ediliyordu. Nihayet Mesud Gazne’ye yü­rümeye karar verip Ramazan 421 ‘de [Ey­lül 1030] Nîşâbur’dan ayrıldı. Öte yandan Muhammed sultan oluşundan dört ay sonra Mesud’un üzerine yürüdü. Ancak Tekinâbâd denilen yere gelindiğinde or­du kumandanları ve devlet büyükleri bir araya gelip Muhammed’e Mesud’a tâbi olduklarını bildirdiler. Sultan Muhammed de bu oldu bittiyi kabul etmek zorunda kaldı ve tahtından uzaklaştırılarak hapsedildi. [3 Şevval 421 /4Ekim 1030]Ha­berciler. tarihinde Herat’ta bulunan Mesud’un huzuruna gelip karde­şinin tutuklandığını ve kendisinin sultan ilân edildiğini bildirdiler. Abbasî Halifesi Mesud’a “Nasır-Lidînillâh, Hâfızu ibâdillâh, Zahîru halîfetillâh” unvanlarını tev­cih etti.

Mesud sultan olduktan sonraki ilk ic­raatına hatalarla başladı. Hâcib Ali’yi ve kardeşini öldürerek mallarına el koyması ve kendi kardeşi Muhammed’in gözlerine mil çektirmesi Sultan Mahmud’un hiz­metinde bulunmuş olan devlet adamla­rını rahatsız etti. Bu arada Mesud karışık­lıklardan yararlanarak Büveyhî hakimiye­tindeki Kirman’a hâkim oldu (422/1031).