Gazavat­name Nedir, Ne Demek, Özellikleri, Gazavatnameler, Hakkında Bilgi

Gazavat­nâme. Özellikle Osmanlılar’da hıristiyan devletlere karşı yapılan savaşları anlatan eserlerin genel adı.

Gazavât kelimesinin tekili olan gaza “cenge gitmek, cenk etmek” mânasın­da olmakla beraber daha sonra din düşmanlarıyla yapılan savaşları ifade eden “cihad’la aynı anlamda kullanılmış ve bu anlam yaygınlaşmıştır.

Bundan dolayı düşmanla yapılan savaş­ları anlatan eserlere “gazânâme” veya “gazavatnâme” adı verilmiştir. Genellik­le gazânâmelerde tek, gazavatnâmelerde İse birden fazla savaş veya akın an­latılmaktadır. İlk örneklerine Arap ede­biyatında rastlanan bu tür eserlere “megizî” denilmiştir. Vâkıdî’nin (ö. 207/822-23) Kitâbü’l-Meğazî’si bu türün en meş­hur örneklerindendir. Türk edebiyatında daha çok manzum olarak ve mesnevi şeklinde düzenlenen gazavatnâmeler ko­nu itibariyle zafernâme veya fetihname­lerden pek farklı değildir. Bu tür eser­lerdeki adlandırmalar müelliflerin terci­hinin bir sonucudur.

Türk edebiyatında gazânâme, gaza­vatnâme, fetihname ve zafernâme gibi adlarla anılan edebî metinleri Selçuklu­lar devrine kadar götürenler ve destanı yönlerinin ağır basmasına rağmen Dâ-nişmendnâme ve Battalnâme gibi eser­leri de bu türe dahil edenler olmuştur.

Ancak bunlar daha çok destanı unsur­lar taşıdıklarından gazavatnâmelerden ayrı bir tür oluşturur. Belirli bir savaş veya seferi tasvir eden gazavatnâmeler oldukça ayrıntılı bilgiler verirler ve bu yönleriyle genel Osmanlı kroniklerinin boşluklarını doldururlar. Ayrıca bu eser­lerde genellikle bir gazayı gerçekleşti­ren şahıs ön plana çıkarılır ve eser bu şahıs etrafında gelişir. Fetihnamelerden en önemli farklarını da bu yönleri teşkil eder. Konulan bakımından gazavatnâ­meler üç grupta ele alınabilir.

1- Bir pa­dişahın gazalarını tasvir edenler. Ancak bunlar daha ziyade “Selimnâme”, “Süley-mannâme” gibi adlarla anılır ve ayrı bir tür oluştururlar.

2- Vezirlerden veya ün­lü kumandanlardan birinin gazalarını anlatanlar. Barbaros Hayreddin Paşa, Köprülüzâde Fâzıl Ahmed Paşa, Özdemi-roğlu Osman Paşa, Mihaloğlu Ali Bey gazavatnâmeleri gibi.

3- Belli bir yerin ve­ya kalenin alınmasını hikâye edenler.