Tarihi Şahsiyetler

Gazan Mahmud Han Kimdir, Hayatı, Dönemi, Hakkında Bilgi

GAZAN MAHMUD (1271-1304)

İlhanlı hükümdarı. Müslümanlık’ı devlet dini olarak kabul etmiştir.

4 Kasım 1271 ’de Mazanderan’da (İran’da) Sultan Devin’de doğdu, 17 Mayıs 1304’te Şam-ı-Gazan kasabasında öldü. Babası İlhanlı hanı Argun’dur. Gazan, babası zamanında Horasan, Mazanderan ve Rey eyaletleri valisi oldu. Bir Budist olarak yetiştirilmesine karşın, 1295’te tahta çıkınca Müslüman olduğunu açıkladı. Kendi adına para bastıran Gazan Han Müslümanlar’ın puta tapanların egemenliğini kabul edemeyecekleri gerekçesiyle, Moğolistan’daki büyük hanlıktan bağımsız olduğunu ilan etti. Müslüman âdetlerini uygulamaya başladı. Diğer dinlerin tapınaklarım yıktırdı. Memlukler’in iç karışıklıklarından yararlanarak 1299’da Suriye’ye bir sefer düzenledi. Hums savaşında Memlukler’i yendi. Ama, Gazan çekilince ülke yeniden Memlukler’in eline geçti. Aynı yıl Güney İran’a bir akın düzenleyen Çağataylılar’a karşı bir şey yapılamadı. 1301’de Suriye’ye bir kez daha giren Gazan Mahmud başarılı olamadı. 1302’deki seferde ise Kutluk Şah komutasındaki İlhanlılar Şam yakınlarında büyük bir yenilgiye uğradılar. Aynı yıl Bizanslılar Türk akınlarına karşı İlhanlılar’dan yardım istedilerse de bu yardım yapılamadı.

Gazan Han tahta çıktığında merkeze gönderilen vergilerin azaldığını görmüştü. Ülkenin gerçek vergi potansiyelini anlamak için geniş çaplı bir sayım yaptırdı. Halkın sırtından geçinen devlet adamlarını cezalandırdı. Adli işleri düzene koymaya çalıştı. Tarımı özendirdi. Gereksiz elkoymalara son verdi. Askeri timarlar kurdu. Ağırlık ve uzunluk ölçülerini standart hale getirmeye çalıştı. Bu önlemler sonucu olarak devletin gelirleri arttı. Saltanat merkezi Tebriz bayındır duruma getirildi.

Gazan Mahmud İlhanlılar’ın son büyük hanıdır. Ondan sonra devlet iç karışıklıklarla zayıflamış ve çökmeye yüz tutmuştur. Kendisi hekimlik, astronomi ve kimya ile uğraşmış, bilim adamlarını korumuş, medreseler açtırmıştır. Siyasi olarak bağımsızlığını ilan eden Gazan, Çağataylılar’a ve Memlukler’e karşı askeri alanda pek başarılı olamamıştır.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi