Gaspare Aselli kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi

Gaspare Aselli kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi: (1581 – 1626) İtalyan anatomi bilgini. Kilüs damar­larının işlevini açıklamıştır. Cremona’da doğdu. Doğum tarihi tartışmalıdır. 24 Nisan 1626’da Milano’da öldü. Kimi kaynaklarda adı Asellio olarak geçer. Pavia Üniversitesinden tıp diploması aldı. Aynı üniversitede anatomi ve cerrahi profesörü olduktan sonra, Milano’ya giderek bir süre serbest hekim olarak çalıştı. 1612-162C arasında ordu­ya baş cerrah olarak atandı. 24 Nisan 1626’da (kimi kaynaklara göre 9 Eylül 1625’te) Milano’da öldü. 1627’de basılan ve 35 bölümden oluşan De Lactibm şive Lacteis venis quarto vasorum mesaraıcorum genere novo invento Gasparis Asellii Cremonensıs anatomin Ticinensis dissertatio adlı yapıtı, bilimsel değerinin yanı sıra renkli çizimleri içeren ilk anatomi yapıtlarından biri olarak da önem taşır. Daha önce yazdığı iki kitap ise kayıptır.

Aselli, köpeğin karın zarı hareketlerini incelemek için, 23 Temmuz 1622’de tanıklar önünde bir köpeğin karın boşluğunu yardı; ince barsakların ve barsakları karnın arka duvarına bağlayan periton kıvrımının çevresinde beyaz kordon biçimi oluşumlar dikkatini çekti. İlk bakışta siniri andıran bu oluşumlardan birini kestiğinde, içinden beyaz bir sıvı aktığını gördü. Çalışmalarını ilerletince, bu maddenin, ince barsaklarda özümlenmiş yağ parçacıklarını taşıyan bir tür lenf sıvısı olduğunu ve sindirilmiş besinlerin bu yolla vücuda taşındığını ortaya çıkardı. Aselli’nin bu gözle­mi yapması bir bakıma rastlantısaldı, çünkü karnını vardığı köpek yeni doyurulmuştu. Gerçekten de, Aselli’nin “Venae albae et lacteae” (beyaz ve sütsü damarlar) adını verdiği kilüs damarları, yalnız sindi­rim sırasında öbür lenf damarlarından ayırt edilebilir. Bu tür damarların varlığı Erasistratos ve Hippokrates tarafından da biliniyordu, ancak bunların işlevini açıklayan Aselli oldu. Galcnos ise, karaciğerin damar sisteminin merkezi olduğu yolundaki kuramından yola çıkarak, bu damarların da karaciğere açıldığını ileri sürmüştü. Kilüs sisteminin göğüs boşluğundaki bir keseye açıldığını 17.yy’ın ikinci yarısında Pecquct ortaya koydu.

YAPITLAR:

De Lactıbm şive Lacteis venis ouarto vasorum mesaraıcorum genere novo ınverıto Gasparis Asellii Cremonensıs anatonıici Ticinensis dissertatio, 1627. Medicales, 11,1870; V. Ducccschi, “I Manoscritti di Gaspare Aselli”, Archivio di Stroia della Scienza, III, 1922.

Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi, 9. cilt, Anadolu yayıncılık, 1983