Tarihi Şahsiyetler

Gaspare Aselli Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

ASELLI, Gaspare (1581 – 1626)

İtalyan anatomi bilgini. Kilüs damarlarının işlevini açıklamıştır.

Cremona’da doğdu. Doğum tarihi tartışmalıdır. 24  Nisan 1626’da Milano’da öldü. Kimi kaynaklarda adı Asellio olarak geçer. Pavia Üniversitesi’nden tıp diploması aldı. Aynı üniversitede anatomi ve cerrahi profesörü olduktan sonra, Milano’ya giderek bir süre serbest hekim olarak çalıştı. 1612-1620 arasında orduya başcerrah olarak atandı. 24 Nisan 1626’da (kimi kaynaklara göre 9 Eylül 1625’te) Milano’da öldü. 1627’de basılan ve 35 bölümden oluşan De Lactibus sive Lacteis venis quarto vasorum mesaraicorum genere novo invento Gasparis Asellii Cremonensis anatomici Ticinensis dissertatio adlı yapıtı, bilimsel değerinin yanı sıra renkli çizimleri içeren ilk anatomi yapıtlarından biri olarak da önem taşır. Daha önce yazdığı iki kitap ise kayıptır.

Aselli, köpeğin karın zarı hareketlerini incelemek için, 23 Temmuz 1622’de tanıklar önünde bir köpeğin karın boşluğunu yardı; incebarsakların ve barsakları karnın arka duvarına bağlayan periton kıvrımının çevresinde beyaz kordon biçimi oluşumlar dikkatini çekti. İlk bakışta siniri andıran bu oluşumlardan birini kestiğinde, içinden beyaz bir sıvı aktığım gördü. Çalışmalarını ilerletince, bu maddenin, incebarsaklar-da özümlenmiş yağ parçacıklarını taşıyan bir tür lenf sıvısı olduğunu ve sindirilmiş besinlerin bu yolla vücuda taşındığını ortaya çıkardı. Aselli’nin bu gözlemi yapması bir bakıma rastlantısaldı, çünkü karnını yardığı köpek yeni doyurulmuştu. Gerçekten de, Aselli’nin “Venae albae et lacteae” (beyaz ve sütsü damarlar) adım verdiği kilüs damarları, yalnız sindirim sırasında öbür lenf damarlarından ayırt edilebilir. Bu tür damarların varlığı Erasistratos ve Hippokrates tarafından da biliniyordu, ancak bunların işlevini açıklayan Aselli oldu. Galenos ise, karaciğerin damar sisteminin merkezi olduğu yolundaki kuramından yola çıkarak, bu damarların da karaciğere açıldığını ileri sürmüştü. Kilüs sisteminin göğüs boşluğundaki bir keseye açıldığını 17. yy’m ikinci yarısında Pecquet ortaya koydu.

•    YAPITLAR: De Lactibus sive Lacteis venis quarto vasorum mesaraicorum genere novo invento Gasparis Asellii Cremonensis anatomici Ticinensis dissertatio, 1627.
Medicales, 11,1870; V. Ducceschi, “I Manoscritti di Gaspare Aselli”, Archivio di Stroia della Scienza, III, 1922.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi