Sosyoloji
Gael Chandler – Film Kurgusu
Gael Chandler – Film
Kurgusu
Kurgusu
Film kurgusu geleneksel olarak görünmez sanat olarak anılır.
Film kurgusunun hiçbir yazılı kuralı olmamakla birlikte (…)
Kusursuz kurgu, nihayetinde, öyküyü şekillendiren sanatsal
sezgiyle ilgilidir.
sezgiyle ilgilidir.
Bir kurgucu neden kesmeye ihtiyaç duyar? Basitçe söylemek
gerekirse: öyküyü ileriye taşımak ve izleyiciye her ana özgü bilgiyi sunmak
için.
gerekirse: öyküyü ileriye taşımak ve izleyiciye her ana özgü bilgiyi sunmak
için.
Bir mimar gibi çalışan kurgucu, her kesmeyi bütün filmi göz
önünde bulundurarak tasarlar.
önünde bulundurarak tasarlar.
Kesme
İki ya da daha fazla çekimin ya da rastlantısal olarak aynı
çekimin iki farklı parçasının bir araya getirilmesidir.
çekimin iki farklı parçasının bir araya getirilmesidir.
Her kesmenin bir hedefi olmalı; bir diğer deyişli,
kurgucunun kesmeyi yapmak için bir nedeni olmalı.
kurgucunun kesmeyi yapmak için bir nedeni olmalı.
Temel Kesmeler
1-) Açı-Karşı Açı Kesmesi
Karşı açılarla yapılan kesmelerdir. Kesme karakterin önünden
arkasına doğru olabilir ya da tam tersi. Veya bir karakterden tam karşısında
duran diğer karaktere… Bu kesme karakterin nereye baktığına yanıt verir.
arkasına doğru olabilir ya da tam tersi. Veya bir karakterden tam karşısında
duran diğer karaktere… Bu kesme karakterin nereye baktığına yanıt verir.
Açı-karşı açı kesmesi (…) izleyiciyi eyleme ve diyaloga
dâhil eder.
dâhil eder.
…karşıtlıkların diyalektik ilişkisini gösterir. (olaya
hazırlar)
hazırlar)
2-) POV / Bakış Açısı (Point of View)
Karakterin ne gördüğüyle ilgilidir.
Yüksek motivasyon isteyen bir kesmedir.
Karakterlerden birisi bir şey görür ve izleyici de aynı şeyi
görmek ister.
görmek ister.
3-) Tepki
Olaya maruz kalan kişiye yapılan kesme
Bu kesme seyirciye olay karşısında karakterin duygusunu
aktarmak için kullanılır.
aktarmak için kullanılır.
Bir dizi tepkiden oluşan kesme, dramı derinleştirmek gibi
bir işlev de üstlenebilir.
bir işlev de üstlenebilir.
4-) Ayrıntı Çekimi ve Bağlayıcı Çekim
Sahneye özgü küçük ve/veya belirgin bir detaya yapılan
kesmedir.
kesmedir.
İzleyicinin öğrenmesi gereken bilgi kesme yoluyla
verilir.
verilir.
Birbiriyle uyumsuz iki çekim arasında köprü kurmak üzere
sıklıkla kullanılır.
sıklıkla kullanılır.
Diyalog sahnelerinde konuşmayı hızlandırmak için tepki çekimleri
bu yöntemle yapılır.
bu yöntemle yapılır.
5-) Ses Kesmesi
Ses, kesme işleminin başlıca motivasyonlarından birisidir.
Kurgucu konuşan bir insanı kesmeden önce konuşmanın
kendisini kesebilir. Hikâye hızlı aksın diye…
kendisini kesebilir. Hikâye hızlı aksın diye…
Uyum Kesmeleri
Kurgucunun yaptığı kesmelerin çoğunluğu uyum kesmeleridir.
Uyum kesmeleri, hikâyenin dikişsiz ilerlemesini, fiziksel ilişkilerin
sürekliliğini ve eylemlerin anlatısal akışını sağlar.
Uyum kesmeleri, hikâyenin dikişsiz ilerlemesini, fiziksel ilişkilerin
sürekliliğini ve eylemlerin anlatısal akışını sağlar.
Uyum kesmesi bir kurgu kuralı değildir. Kural, hikâyeye ve
özneye hizmet etmektir.
özneye hizmet etmektir.
1-) Alıcı Yönü Uyumu
Bir çekimde yer alan bir karakterin (ya da nesnenin) bir
sonraki çekime seyircinin onu görmeyi umduğu yerden girmesiyle sağlanan uyuma
denir.
sonraki çekime seyircinin onu görmeyi umduğu yerden girmesiyle sağlanan uyuma
denir.
2-) Göz Hizası Uyumu
Göz hizası uyumunun olmaması genellikle, karakterlerin bir
ya da daha fazla sebepten ötürü bir diğerinden kaçtığı ya da kayıtsız kaldığı
anlamını verir.
ya da daha fazla sebepten ötürü bir diğerinden kaçtığı ya da kayıtsız kaldığı
anlamını verir.
3-) Açı Uyumu
Benzer açılarla yapılan kesmelerdir.
Eğik açılar, bir şeylerin yolunda gitmediğinin
göstergesidir.
göstergesidir.
4-) Çerçeve Uyumu
Karakterlerin çevresindeki mekânların, nasıl konumlandıklarının
ve çerçevelendiklerinin uyumlu olmasıdır.
ve çerçevelendiklerinin uyumlu olmasıdır.
5-) Biçim Uyumu
Benzer şekilde biçimlendirilmiş nesnelerin ya da formların
uyumudur.
uyumudur.
6-) Işıklandırma ve Renk Uyumu
Işığın anlatılan içerikle örtüşmesini sağlamaktır.
7-) Aksiyon Uyumu
En dinamik be en sık kullanılan kesmedir.
Seyirci aksiyonu takip etmek ister.
8-) Fikir Uyumu
Metaforlara/sembollere gönderme yapar.
Bu yöntemle filmde olacaklara gönderme yapılabilir.
9-) Ses Uyumu
Benzer iki sesin kullanımını ifade eder.
Sinek vızıltısından helikopter pervanesine geçerek iki sahne
arasındaki geçişin sancıları hafifletilir.
arasındaki geçişin sancıları hafifletilir.
10- Rope Kesmesi
Aynı kamera açısıyla çekilen iki farklı çekimin uyumunu
ifade eder.
ifade eder.
Rope, çekimi bitirmek için sık sık karakterlerden birinin
sırtını kullanır.
sırtını kullanır.
Hileli Kesmeler
1-) Uyumsuzluk
İki sahne arasındaki uyumsuzluğun dekor, kostüm vs.
kullanılarak giderilmesidir.
kullanılarak giderilmesidir.
Bu yolla (aksiyon, ses vs. öğelerden birinin veya birkaçının
devamlılığını sağlayarak) uyumsuzluk görünmez kılınır.
devamlılığını sağlayarak) uyumsuzluk görünmez kılınır.
2-) Sıçrama Kesmesi
Kesmeler birbirine çok benzediği için nesnelerin ya da
karakterlerin sıçrama yapıyor izlenimi yarattığı bir kesmedir (sevişme
sahnelerinin klişesidir).
karakterlerin sıçrama yapıyor izlenimi yarattığı bir kesmedir (sevişme
sahnelerinin klişesidir).
3-) Ask Sıçraması
Her kamera düzeninde, perdeyi yatay olarak 180 derece kesen
görünmez bir aks olduğu kabul edilir. Kamera bu çizgiyi geçecek olursa seyirci
kişilerin ve nesnelerin konumunu kaybedebilir.
görünmez bir aks olduğu kabul edilir. Kamera bu çizgiyi geçecek olursa seyirci
kişilerin ve nesnelerin konumunu kaybedebilir.
Seyirciyi şaşırtmak amacıyla kullanılabilir.
Temel Efektleri Kullanan
Kesmeler
Kesmeler
1-) Çözülme
İlk çekim kaybolurken ikinci çekimin görünür olmasıyla elde
edilir.
edilir.
2-) Açılma ve Kararma
Açılma siyah kareyle, kararma ise beyaz kareyle başlar. Işık
azaltılarak ve arttırılarak elde edilir.
azaltılarak ve arttırılarak elde edilir.
3-) Beyazlaşma
Bir çekimin beyaz bir karede kesilmesidir. Ölümü anlatmak
için sıkça kullanılır.
için sıkça kullanılır.
4-) Karartma
Geçiş efekti kullanmak yerine çekimin siyah kareyle
kesilmesidir.
kesilmesidir.
5-) Hızlı Çerçeve
İki çekim arasında siyah ya da beyaz bir karenin
yerleştirilmesidir.
yerleştirilmesidir.
6-) Bindirme
İki ya da daha fazla çekimin aynı karede kullanılmasıdır.
Karakterin ruh halini, hayal dünyasını göstermek amacıyla kullanılır.
Karakterin ruh halini, hayal dünyasını göstermek amacıyla kullanılır.
Karakterlerin kaygılarını yansıtmak için sıklıkla pencere
veya yansıtıcı bir yüzey üzerinde karşımıza çıkar bu görüntüler.
veya yansıtıcı bir yüzey üzerinde karşımıza çıkar bu görüntüler.
Karmaşık Efektleri
Kullanan Kesmeler
Kullanan Kesmeler
1-) Silinme
Gelen çekimin bir önceki çekimi sahneden/perdeden öteleyerek
izleyici karşısına çıktığı geçiş efektidir. Silinme, aksiyonu bir sahneden
diğerine iter.
izleyici karşısına çıktığı geçiş efektidir. Silinme, aksiyonu bir sahneden
diğerine iter.
2-) Yeşil Perde
İki ayrı çekimi birleştirerek yeni bir çekim yaratır.
3-) Örtü
Çekimde bir delik açıp daha sonra o deliğe başka bir çekim
eklemek.
eklemek.
4-) Bölünmüş Kare
Perdeyi, her birinde farklı çekimlerin yer aldığı karelere
bölmek. Telefon konuşmalarında sıkça kullanılır.
bölmek. Telefon konuşmalarında sıkça kullanılır.
Tartım, Ritim ve Zaman
Odaklı Kesmeler
Odaklı Kesmeler
Ritim, gösterinin izleyicinin ruhuna nüfuz etmesini sağlar.
Tartım, kesmenin ilerlediği hızdır.
Filmlerin ritmi ve tartımı çoğunlukla müzikle vurgulanır ya
da sürdürülür.
da sürdürülür.
1-) Sıkıştırılmış Zaman
Gerçek zamanı kısaltmak için kullanılan kurgudur. Uzun
yolculuk hikâyelerini kısa sürede aktarmak için kullanılabilir.
yolculuk hikâyelerini kısa sürede aktarmak için kullanılabilir.
2-) Kusursuz Kesme
İzleyiciyi bir uzamdan/hikâyeden bir anda başka bir
hikâyeye/konuya taşıyan beklenmedik kesmelerdir (Budd’ın çantayı açınca
karşısında bulduğu Kara Mamba/yılan bunun en güzel örneği).
hikâyeye/konuya taşıyan beklenmedik kesmelerdir (Budd’ın çantayı açınca
karşısında bulduğu Kara Mamba/yılan bunun en güzel örneği).
3-) Genişleyen Zaman
Gerçek zamanı uzatmak için kullanılır. Aynı eylem farklı
açılardan çekilerek elde edilir.
açılardan çekilerek elde edilir.
4-) Durma Zamanı
Önemli bir sahneden önce, eylem duraksatılarak elde edilir. Dövüş
filmlerinde aksiyondan hemen önce karakterlerin yüzüne odaklanan kamera durma
zamanına örnektir.
filmlerinde aksiyondan hemen önce karakterlerin yüzüne odaklanan kamera durma
zamanına örnektir.
5-) Öznel Zaman
Karakterin bakış açısıyla deneyimlenen zamanı aktaran
çekimlerdir.
çekimlerdir.
6-) Hızlı Kesme
Karakterin zihin hallerini anlatmak için kullanılan
kesmelerdir.
kesmelerdir.
7-) Eşikaltı Görüntü
Çok hızlı biçimde birleştirilen çekimlerden oluşan kesmedir.
İzleyicinin bu kesmeleri görmesi mümkün olmaz ancak yine de bilinçdışı olarak
fark edilirler.
İzleyicinin bu kesmeleri görmesi mümkün olmaz ancak yine de bilinçdışı olarak
fark edilirler.
8-) Evrensel Zaman
Zamanın, uzamın ve fikrin evrensel geçerliliğini hatırlatan
kesmeler (Jean-Do’nun ölümünü anlatan sahnede buzul parçalarının denize
karışması gibi).
kesmeler (Jean-Do’nun ölümünü anlatan sahnede buzul parçalarının denize
karışması gibi).
Zaman Efekti Kullanan
Kesmeler
Kesmeler
1-) Donuk Kare
Donuk kareler zamanı durdurur ve imgeyi, fikri ya da
tasarıyı izleyicinin zihnine sokacak kadar bir süre askıda tutar.
tasarıyı izleyicinin zihnine sokacak kadar bir süre askıda tutar.
2-) Yavaşlatılmış Hareketler
Hızlı hareketleri izleyici daha iyi yakalasın diye
yavaşlatılmış biçimde aktarmaktır (dövüş filmlerinin klişesidir).
yavaşlatılmış biçimde aktarmaktır (dövüş filmlerinin klişesidir).
3-) Hızlandırma
Hızlandırılmış çekimler eyleme abartılı bir ifade kattığı
için daha çok komedi filmlerinde karşımıza çıkar. Aksiyon filmlerinde de benzer
örnekler çoktur.
için daha çok komedi filmlerinde karşımıza çıkar. Aksiyon filmlerinde de benzer
örnekler çoktur.
4-) Ters Devinim
Eylemin sondan başa doğru çekilmesidir.
Kesme Sahneleri
1-) Serim
Filmin başlangıcında yer alan, filme alınan zamanı, mekânı,
durumu, karakterleri, atmosferi ve / veya temayı gösteren sahnedir.
durumu, karakterleri, atmosferi ve / veya temayı gösteren sahnedir.
2-) Geriye Dönüş
Hikâyeyi geçmişe taşıyan, çekimler serisi ya da sahneleri
ifade eder.
ifade eder.
3-) İleriye Atlayış
Hikâyeyi geleceğe taşıyan çekim, çekimler serisi.
4-) Montaj
Kısa görüntüleri ardışık şekilde göstererek belli bir konuyu
özet olarak anlatmaktır.
özet olarak anlatmaktır.
5-) Paralel Eylem
Bir noktada kesişecek olan olayların çarpışma anına dek
birbirinden bağımsız iki olay şeklinde anlatılmasıdır.
birbirinden bağımsız iki olay şeklinde anlatılmasıdır.
6-) Çapraz Kurgu
Birbiriyle bağlantılı iki ya da daha fazla aksiyon hattının,
karakterlerin, dekorların ya da kişilerin doğrudan etkileşime girdiği ve
birbirinden haberdar olduğu biçimde kurgulanmasıdır.
karakterlerin, dekorların ya da kişilerin doğrudan etkileşime girdiği ve
birbirinden haberdar olduğu biçimde kurgulanmasıdır.
7-) Örtüşmeli Devinim
Yinelenen eylemlere ait bir dizi çekime çapraz kurgunun
uygulanmasıyla elde edilen, bir ya da birden fazla sahneye ait ara çekim.
uygulanmasıyla elde edilen, bir ya da birden fazla sahneye ait ara çekim.
Örtüşmeli devinim, eylemi abartır, süreyi uzatır.
Türkçeleştiren: Bahar Şimşek
Malatya Kayısı Araştırma Geliştirme ve Tanıtma Vakfı
Kasım 2011