Fritz Albert Lipmann Kimdir, Hayatı, Hakkında Bilgi

LIPMANN, Fritz Albert (1899 –  24 Haziran 1986)

Alman asıllı ABD’li biyokimyacı. Koenzim A’yı ayırıp tanımlayarak, enzim biyokimyasına ve metabolizma süreçlerinin aydınlatılmasına katkıda bulunmuştur.

12    Haziran 1899’da Königsberg’de doğdu. Königsberg Universitesi’nde başladığı, Münih ve Berlin üniversitelerinde sürdürdüğü tıp öğrenimini 1922’de tamamlayıp, Berlin Üniversitesi’nden doktorasını aldığı 1927 yılından başlayarak üç yıl süreyle biyokimyacı Otto Mayerhof ile birlikte laboratuvar araştırmaları yaptı. Naziler’in güç kazanması üzerine ülkesinden ayrılarak Danimarka’ya giden ve 1932’den sonra çalışmalarını Kopenhag’ daki Carlsbergfondets Biologiske Institut’da sürdüren Lipmann, 1939’da ABD’ye göç etti ve 1941 ’e değin New York’taki Cornell Tıp Okulu’nda araştırmalarını sürdürdü. 1941’de Boston’daki Massachu-setts Hastanesi’nde Biyokimya Araştırmaları Bölü-mü’nün yöneticiliğini üstlendi, 1944’te ABD uyruğuna geçti ve 1949’da Harvard Tıp Okulu’nda biyolojik kimya profesörlüğüne getirilerek her iki görevi 1957’ye değin birlikte yürüttü. Bu tarihten başlayarak da, sonradan Rockefeller Üniversitesi’ne dönüştürülen Rockefeller Enstitüsü’nde görev aldı.

20. yy başlarında, biyokimyasal tepkime süreçlerinin anlaşılmasına ışık tutan araştırmalar yoğunlaştıkça, enzim kimyasına ilişkin bilgiler de giderek zenginleşmiş, özellikle Harden ve Cori’lerin başlattığı çalışmalar karbonhidrat metabolizmasında önemli rol oynayan fosfat gruplarının işlevini ortaya koymuştu. 1941’de bu konuya eğilen Lipmann, fosfat esterlerinin düşük ve yüksek enerjili iki fosfat grubuna ayrılabileceğini gösterdi. Biyokimyasal tepkimelerdeki enerji süreçlerinin işleyişi üzerine değerli veriler sağlayan bu çalışmalarının ardından, araştırmalarını enzim etkinliği yönünde derinleştirdi. 1949’da, koenzim A adını verdiği, katalizör işlevi gören bir maddeyi güvercin karaciğerinden ayırmayı başardığı gibi, molekül yapısını açıklayarak molekülde yer alan pantotenik asit (B5 vitamini) ile ilişkisini de belirledi. Krebs’in açıkladığı, canlıda temel metabolizma olaylarından biri olan ve “Krebs çevrimi” olarak adlandırılan sitrik asit çevriminde koenzim A’nın işlevini ortaya koyarak bu biyokimyasal sürecin tüm basamaklarının anlaşılmasını sağlayan Lipmann, bu değerli çalışması nedeniyle 1953 Nobel Fizyoloji ve Tıp Ödülü’nü Krebs ile bölüşmüştür.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi