Sosyoloji
Fredrik Jameson – Modernizmin İdeolojisi
Fredrik Jameson – Modernizmin İdeolojisi
(Tam bir vakit kaybıydı bu kitap…)
—
1934’de Cleveland’da doğdu.
1954’de Fransız Dili ve Edebiyatı bölünden
mezun oldu.
mezun oldu.
1959’da Yale’de doktora programına başladı.
İlerleyen dönemde Frankfurt Okulu yazarları
ve Lukacs’ın çalışmalarıyla tanıştı.
ve Lukacs’ın çalışmalarıyla tanıştı.
Marksizm ve Biçim adlı kitabı bu dönemin
verimidir (1971).
verimidir (1971).
Yapısalcılık ve bunun iki temel esin kaynağı
olan Saussure dilbilimi ve Rus biçimciliğiyle Dil Hapisanesi adlı kitabında
hesaplaştı (1972).
olan Saussure dilbilimi ve Rus biçimciliğiyle Dil Hapisanesi adlı kitabında
hesaplaştı (1972).
Adorno’nun üslubundan ve teorik
yaklaşımından etkilenmiş olduğu söylense de Bloch’un da etkisiyle onun
karamsarlığını pek paylaşmaz. (görüldüğü
gibi, buradaki cümle, Jameson okumalarının etkisiyle bir şey söyleme imkânını
yitirmiş).
yaklaşımından etkilenmiş olduğu söylense de Bloch’un da etkisiyle onun
karamsarlığını pek paylaşmaz. (görüldüğü
gibi, buradaki cümle, Jameson okumalarının etkisiyle bir şey söyleme imkânını
yitirmiş).
1981, Siyasal Bilinçdışı: Toplumsal-Simgesel
Bir Edim Olarak Anlatı. (Kitabın şiarı) Daima tarihselleştir.
Bir Edim Olarak Anlatı. (Kitabın şiarı) Daima tarihselleştir.
…bu sloganı her türlü diyalektik düşüncenin
tek mutlak ve hatta tarihaşırı buyruğu olarak niteler.
tek mutlak ve hatta tarihaşırı buyruğu olarak niteler.
Siyasal olan söz konusu olduğunda, her türlü
tekçi, tek-işlevli tanım yanıltıcı olmaktan da beterdir,
tekçi, tek-işlevli tanım yanıltıcı olmaktan da beterdir,
Ne de olsa hepimiz parçalı varlıklarız. Aynı
anda farklı gerçeklik kompartmanlarında yaşıyoruz.
anda farklı gerçeklik kompartmanlarında yaşıyoruz.
1987, Postmodernizm ve Kültürel Teoriler,
Çin Dersleri.
Çin Dersleri.
1991, Postmodernizm ya da Geç Kapitalizmin
Kültürel Mantığı.
Kültürel Mantığı.
1994,
Zamanın Tohumları.
Zamanın Tohumları.
1998,
Kültürel Dönemeç.
Kültürel Dönemeç.
2002,
Biricik Modernite.
Biricik Modernite.
Jameson bu kitaplarda postmodernizmi, Ernes
Mandel’in Geç Kapitalizm adlı kitabındaki ünlü kapitalizm dönemselleştirmesini
izleyerek, ellili yıllardan itibaren dünyayı etkisi altına alan çokuluslu
finans kapitalizminin kültürel ifadesi olarak görür…
Mandel’in Geç Kapitalizm adlı kitabındaki ünlü kapitalizm dönemselleştirmesini
izleyerek, ellili yıllardan itibaren dünyayı etkisi altına alan çokuluslu
finans kapitalizminin kültürel ifadesi olarak görür…
Jameson’ın Modernizmin İdeolojisi diye bir
kitabı yok.
kitabı yok.
(Kitaptaki
makaleler seçkidir)
makaleler seçkidir)
1
Üstyorum
(Yoruma
karşı)
karşı)
Olumsuz yorumbilgisinin temel işlevi
gizemsizleştirme… (s. 36)
gizemsizleştirme… (s. 36)
Yorum üzerine (…) yararlı bir
değerlendirmenin çıkış noktası, yorumun doğası değil, öncelikle ona duyulan
gereksinme olmalıdır. (Bir şey söylememe
örneği cümlelerle dolu bu kitap).
değerlendirmenin çıkış noktası, yorumun doğası değil, öncelikle ona duyulan
gereksinme olmalıdır. (Bir şey söylememe
örneği cümlelerle dolu bu kitap).
Aynı anda hem yaşamın yüzeyini, hem de iç
yüzünü göremeyiz. (Vaay!!!)
yüzünü göremeyiz. (Vaay!!!)
İçeriği değerlendirmek ya da yorumlamak
gerekmez, çünkü içeriğin kendisi zaten özü itibariyle ve doğrudan anlamlıdır.
gerekmez, çünkü içeriğin kendisi zaten özü itibariyle ve doğrudan anlamlıdır.
…içerik özü itibariyle toplumsal ve tarihsel
deneyimdir.
deneyimdir.
…eleştiri süreci, içeriğin bir yorumu
olmaktan çok, onun açığa vurulması (…) su yüzüne çıkarılmasıdır.
olmaktan çok, onun açığa vurulması (…) su yüzüne çıkarılmasıdır.
2
Tarihte
Eleştiri
Eleştiri
İngiliz romanı, Fransız romanından çok daha
geç bir tarihte modernleşmişse (…) bunun sebebi kesinlikle ondaki retorik
damarın hayatiyetidir. İngiliz romanı (…) zarifçe ya da gevezece (…) konuşmaya
dayalıdır.
geç bir tarihte modernleşmişse (…) bunun sebebi kesinlikle ondaki retorik
damarın hayatiyetidir. İngiliz romanı (…) zarifçe ya da gevezece (…) konuşmaya
dayalıdır.
Okur bu tür anlatıların (…) içine canlı bir
biçimde yerleştirilmiştir ve insan bu romanları doğal ortamlarını buldukları
oturma odalarını ve Victoria dönemi mobilyalarını hemen zihninde canlandırmadan
okuyamaz.
biçimde yerleştirilmiştir ve insan bu romanları doğal ortamlarını buldukları
oturma odalarını ve Victoria dönemi mobilyalarını hemen zihninde canlandırmadan
okuyamaz.
…büyük İngiliz romanları doğrudan ve yarı
dolaysız toplumsal iletişim biçimleridir…
dolaysız toplumsal iletişim biçimleridir…
…bu romanlarda yazılı kompozisyondan ziyade
sözlü dile öncelik tanınır.
sözlü dile öncelik tanınır.
Fransa’da romandaki retorik, 1857’de tek bir
darbeyle, Madam Bovary’nin yayınlanmasıyla ortadan kaldırılır. (s. 57-58)
darbeyle, Madam Bovary’nin yayınlanmasıyla ortadan kaldırılır. (s. 57-58)
3
Jargona
Dair
Dair
…hakikat gündelik hayatın yüzeyinde
değildir; şeyleşme (…) bu hakikati yapısal olarak gizlemektedir.
değildir; şeyleşme (…) bu hakikati yapısal olarak gizlemektedir.
Tüketim toplumu gelişip dünyanın tamamına
yayıldıkça bu bulanıklık da gitgide daha beter bir hal alacaktır.
yayıldıkça bu bulanıklık da gitgide daha beter bir hal alacaktır.
4
Haz:
Siyasal Bir Mesele
Siyasal Bir Mesele
…kimsenin başını okşamamalıyız, yoksa
elimizi ısırıverirler (Gorki)
elimizi ısırıverirler (Gorki)
5
Metin
İdeolojisi
İdeolojisi
(Barthes,
Falubert, Balzac)
Falubert, Balzac)
6
Büyülü
Anlatılar: Tür Olarak Romans
Anlatılar: Tür Olarak Romans
Komedinin işlevi, alaya alma yoluyla sapmayı
cezalandırmak…
cezalandırmak…
Frye’ye göre (…) romans, gündelik
gerçeklik dünyasını başkalaştırmayı amaçlar…
gerçeklik dünyasını başkalaştırmayı amaçlar…
7
Flaubert’in
Libidinal Tarihselciliği, Üç Öykü
Libidinal Tarihselciliği, Üç Öykü
8
Tarihte
Ulysses
Ulysses
Ulysses (…) başkalarının görüp yayınladığı
kitaplardan biri olduğu için romanı yepyeni bir gözle görmek zor ve onu sanki
bu yorumlar hiç var olmamış gibi okumak imkânsız.
kitaplardan biri olduğu için romanı yepyeni bir gözle görmek zor ve onu sanki
bu yorumlar hiç var olmamış gibi okumak imkânsız.
Mitsel, psikanalitik ve etik okumalar… ilki
Ulysses’i Odysseia koşutluğu çerçevesinde; ikincisi, baba oğul ilişkisi
çerçevesinde; üçüncüsü ise olası bir mutlu son çerçevesinde okumadır. (s. 219)
Ulysses’i Odysseia koşutluğu çerçevesinde; ikincisi, baba oğul ilişkisi
çerçevesinde; üçüncüsü ise olası bir mutlu son çerçevesinde okumadır. (s. 219)
Bizim için simgeciliğe başvuran herhangi bir
sanat daha baştan itibarsız ve değersizdir. Klasik modernizmlerin uzun deneyimi
en sonunda bize edebiyatta simgesel olanın iflas ettiğini öğretti;
sanatçılardan var olanın aynı zamanda anlamlı olduğu, nesnelerin birer simge de
olduğu şeklindeki kolaycı saptamadan daha fazla bir şeyler talep ediyoruz. İşte
Joyce’u simgesel bir yazar olarak adlandırılmak gibi son derece şaibeli övgüden
kurtarma konusundaki kaygımın nedeni tam da budur. (s. 222)
sanat daha baştan itibarsız ve değersizdir. Klasik modernizmlerin uzun deneyimi
en sonunda bize edebiyatta simgesel olanın iflas ettiğini öğretti;
sanatçılardan var olanın aynı zamanda anlamlı olduğu, nesnelerin birer simge de
olduğu şeklindeki kolaycı saptamadan daha fazla bir şeyler talep ediyoruz. İşte
Joyce’u simgesel bir yazar olarak adlandırılmak gibi son derece şaibeli övgüden
kurtarma konusundaki kaygımın nedeni tam da budur. (s. 222)
Sınıf açısından Joyce’un bütün karakterleri
kesinlikle küçük burjuvadır.
kesinlikle küçük burjuvadır.
9
Modernizm
ve Bastırdıkları ya da Sömürgecilik Karşıtı Olarak Robbe Grillet
ve Bastırdıkları ya da Sömürgecilik Karşıtı Olarak Robbe Grillet
10
Le
Guin’de Dünyanın İndirgenmesi: Ütopik Anlatının Ortaya Çıkışı
Guin’de Dünyanın İndirgenmesi: Ütopik Anlatının Ortaya Çıkışı
Güç istencinin en kesin niteliği büyümedir.
11
Modernist
ve Postmodernist Olarak Baudelaire
ve Postmodernist Olarak Baudelaire
Göndergenin
Çözülmesi ve Yapay Yüce
Çözülmesi ve Yapay Yüce
Heidegger için sanatın görevi budu, tarih
ile doğa arasındaki olanaksız bu gerilimi, gerilimin içinde yaşayacağımız ve
gerilim, yarık, gedik, mesafe olarak gerçekliğini onaylayacağımız biçimde
sahnelemektir sanatın görevi. (s. 278)
ile doğa arasındaki olanaksız bu gerilimi, gerilimin içinde yaşayacağımız ve
gerilim, yarık, gedik, mesafe olarak gerçekliğini onaylayacağımız biçimde
sahnelemektir sanatın görevi. (s. 278)
12
Rimbaud ve
Uzamsal Metin
Uzamsal Metin
13
Bütünlüğün
Poetikası
Poetikası
13 (aslında
14 (ya da 15) fakat kitap 13 demiş)
14 (ya da 15) fakat kitap 13 demiş)
Çokuluslu
Kapitalizm Çağında Üçüncü Dünya Edebiyatı
Kapitalizm Çağında Üçüncü Dünya Edebiyatı
14
Teorinin
Semptomları mı, Yoksa Teorisi Yapılacak Semptomlar mı?
Semptomları mı, Yoksa Teorisi Yapılacak Semptomlar mı?
—
Türkçeleştiren: Kemal Atakay & Tuncay
Birkan
Birkan
Hazırlayan: Orhan Koçak & Tuncay Birkan
Metis Yayınları
Nisan 2008