Kimdir

Franz Bopp kimdir? Hayatı ve eserleri

Franz Bopp kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi: (1791-1867) Alman dilbilimci. Karşılaştırmalı dil­bilim çalışmalarında Sanskritçe’nin önemini ortaya çıkarmıştır. Eylül 1791’de Mainz’de doğdu. 1812’den başlayarak Londra ile Paris’te Sanskritçe eğitimi gördü. 1821-1864 arasında Berlin Üniversitesinde Doğu edebiyatı ve genel dilbilim profesörü olarak görevde bulundu. 23 Ekim 1867’dc Berlin’de öldü.

Almanya’da filoloji çalışmalarının, onun 1816’da henüz Paris’teyken basılan Uber das Conjugationssy- tem der Sanskrıtspracbein Vergleichııng mit jenem der griechischen, persıschen und germanisehen Sprache (“Sanskritçe’nin Yunanca, Latince, Farsça ve Cermen Dili ile Karşılaştırmalı Çekim Sistemi Üzeri­ne”) adlı yapıtı ile başladığı kabul edilir. Sanskritçe üzerine yaptığı araştırmalardan dolayı kendisine Ber­lin Akademisi’nce 1822’de profesörlük unvanı veril­miştir. 1833’te başladığı anıtsal yapıtı Vergleichende Clramrnatik des Sanskrit, Zend, Griechischen, Latei- ııischen, Litauıschen, Altslazjischen, Gotischen und Deutschen’in (“Sanskritçe, Zendî Dili, Yunanca, La­tince, Litvanca, Eski Slavca, Gotça ve Almanca’nın Karşılaştırmalı Dilbilgisi”) yazılması 16 yıl sürmüş, ilk baskısı 1852’de çıkmış ve bunu iki baskı daha izlemiştir.

Amacı, karşılaştırma yöntemiyle çeşitli diller arasındaki ilişkileri, benzerlikleri belirleyip dil ailele­rini saptamak olarak tanımlanan “karşılaştırmalı dil­bilgisi” araştırmaları ilk kez 19.yy’da yapılmıştır. Bu, dile yönelik ilk bilimsel yaklaşım sayılır. Bu tür incelemelerin kuramsal temelleri J.G.Herder, J.Grimm, von Schlegel kardeşler ve W. von Hum- boldt tarafından atılmıştır. Ses değişmelerine büyük önem veren karşılaştırmalı dilbilimde, önceleri, çeşitli dillerin türediği ilk dili, yani “kökdil”i (Ursprache) belirleme çabaları ağır basmıştır. Hint-Avrupa dilleri üzerinde yoğunlaşan bu tür ilk büyük çalışmaları yapanlar Danimarkalı Rask, Alman Grimm ve Bopp’tur.

18.yy’da Sanskritçe’nin tanınmasıyla dilbilim metodolojisi önemli bir sıçrama yapmıştır. Çünkü Avrupa dilleriyle benzerlikler gösteren bu dil yüzün­den ilk kez, dillerin birbirlerinden çıkmadığı, hepsi­nin birden eski bir kökten türemiş olduğu düşüncesi ortaya atılmıştır. Nitekim Rask, E,ski İskandinavya d.linin bağlanacağı kökdilin ne olduğunu saptamaya çalışmıştır. Bopp ise Rask’ın incelediği İskandinav dili grubunu genişleterek bunlara Sankritçe ile Farsça’yı da katmış ve Hint-Avrupa dillerim bütünüyle ele almıştır.

Bopp’a göre bu kökdıl Hint-Avrupa dillerinin hiç bozulmamış, hiçbir aykırılığı bulunmayan en yetkin biçimidir ve yozlaşmasıyla bugünkü Hint- Avrupa dilleri olmuştur. Yalnız bu kökdile varabil­mek için Hint-Avrupa dillerindeki akraba sözcükle­rin arasındaki ses benzerliklerinin düzenli bir biçimde saptanması gerekir. Bunu başaran Grimm olmuştur. Ama Bopp’da, Kristof Kolomb’un Hindistan’a yeni bir yol ararken Amerika’yı keşfetmesi gibi, Hint- Avrupa kökdilini saptamaya çalışırken karşılaştırmalı dilbilgisi alanının bilimsel temellerini atmıştır.

Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi, 18. cilt, Anadolu yayıncılık, 1984