François Meninski Kimdir, Hayatı, Lugati, Sözlüğü, Hakkında Bilgi

François â Mesgnien Meninski (1620-1698) XVII. yüzyıl Osmanlı Türkçesi üzerine hazırladığı eserlerle tanınan Lehistan’ın Osmanlı Devleti nezdîndeki temsilcisi.

Bugün Fransa’nın Alsace-Lorraine böl­gesinin Vosges kesiminde kalan Totain (Totainville) kasabasında dünyaya geldi. Ölüm belgelerinde doğum tarihi 1620 olarak gösterilir. Eğitimini Roma’da Ciz­vit (Gesuite) rahiplerinin yanında felsefe, mantık, metafizik, fizik, matematik ve ilahiyat okuyarak yaptı; özellikle Arapça ve Farsça’daki bilgisiyle tanınan Rapih Giattini’den faydalandı. 1646 veya 1647 yılında Polonya’ya gittiği ve Varşova’da bulunduğu süre içinde baştercüman W. Bİeczynski’nin yanında Türkçe öğrenme­ye başladığı sanılmaktadır. 16S3’te M. Bieganovvski’nin elçilik heyetiyle birlikte ilk defa İstanbul’a geldi. Burada divan tercümanlarından Leh mühtedisi Ali Ufkî Bey’den ve Galata Mevlevîhânesi’ne men­sup Ahmed isimli bîr dervişten faydalana­rak Türkçe’sini ilerletti. 165S’te döndü­ğü Polonya’da Bİeczynski’nin ölümü üze­rine baştercümanlığa tayin edildi. 1657-1659 yılları arasında tekrar İstanbul’da bulundu. Ekim 1659’da Lehistan temsil­cisi sıfatıyla Edirne’ye giderek IV. Mehmed, Sadrazam Fâzıl Ahmed Paşa ve şeyhülislâmla görüşmeler yaptı. 1661 ‘de Avusturya’nın hizmetine girdi ve Doğu dilleri tercüman-mütercimliği görevini üstlendi. 1665’te Osmanlı elçisi Kara Mehmed Paşa’ya tercüman olarak eşlik etti; ayrıca Budin beylerbeyilerinin Viya­na ile yaptıkları yazışma ve görüşmeleri yürüttü. 1669’da eşiyle birlikte hacı ol­mak için Kudüs’e gitti; 1677’de impara­tor adına bir defa daha İstanbul’da bu­lundu ve 6 Eylül 1698’de Viyana’da öldü.

Türkçe’den önce Avrupa dilleri üze­rinde duran Meninski, 1649-1651 yılları arasında bir Lehçe, bir Fransızca ve iki İtalyanca dil bilgisi kitabı hazırlamıştır. Bu eserlerden Fransızca ve İtalyanca gra­merler, Polonya’da Latin dilleri hakkında yayımlanmış ilk dil bilgisi kitabı olmaları bakımından ayrıca önemlidir.

Meninski’ye büyük şöhret ve saygınlık kazandıran en önemli eserleri, Türk di­line dair hazırladığı üç ciltlik Türkçe-Latince [İtalyanca, Fransızca, Almanca, Lehçe] sözlükle Thesaurus linguarum orientalium, Turcicae, Arabicae, Persicae, continens nimirum lexicon Turcico-Arabico-Persicum etgrammaticam Turcicam, cum adjectis ad singula ejus capita praecepüs grammaücis Arabicae et Persicae linguae opera, typis et sumptibus, I-1II, Viennae 1680 bu sözlük kapsamında mütalaa ettiği ve yine aynı yılda yayımla­dığı Türkçe dil bilgisi kitabı [Linguarum orientalium Turcicae, Arabicae, Persicae institutiones seu grammaüca Turcica, Viennae 1680] ve sözlüğe ilâve olarak hazırladığını söylediği tek ciltlik Latince-Türkçe sözlüktür.[Complementum thesauri linguarum orientalium, seu onomasticum Latino-Turcico-ArabicoPersicum, Viennae 1687] Meninski, ba­sım işlerini Viyana’nın dış semtlerinden Rossau’da kurduğu özel bir matbaada Nürnberg’den getirttiği matbaacı Johann Lobinger’e yaptırmış, ancak baskı işlemi II. Viyana Kuşatması’na rastladığı İçin hem uzamış hem tek ciltlik Latince-Türkçe sözlüğe ait bazı müsvedde sayfaları, çıkan yangında matbaa ile birlikte yanmıştır. Eserlerin ikinci baskıları yine Viyana’da gerçekleştirilmiş [gramer 1756, sözlük 1780-1782] ve 2000 yılında İstan­bul’da üçünün birlikte ve beş cilt halinde [I-I1I, Türkçe-Latince sözlük, IVgramer, V Latince-Türkçe sözlük] tıpkıbasım­ları yapılmıştır.[Thesaurus Linguarium Orientalium Turcicae-Arabicae- Persicae, Lexicon Turcico-Arabico -Persicum, nşr. Mehmet Ölmez, İstanbul 2000]