Flinders Petrie Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi
PETRIE, Flinders (1853-1942)
İngiliz, arkeolog. Mısır ve Filistin’de kazdar yapmış, arkeolojide yeni yöntemler geliştirmiştir.
William Matthew Flinders Petrie 3 Haziran 1853’te Greenwich yakınlarında Carlton’da doğdu, 28 Temmuz 1942’de Kudüs’te öldü. Özel öğrenim gördü. Genç yaşta Antik ölçü birimleri konusundaki araştırmalara ve Mısır tarihine ilgi duydu. 1875-1880 arasında İngiltere’de Neolitik Çağ’dan kalma anıtlardan Stone-henge’de ve çeşitli yerleşmelerde alan araştırmaları yaptı. 1880’de Mısır’a giderek 1926’ya değin sürdüreceği kazı ve araştırmalarına başladı. 1892’de Londra’da University College’da açılan Mısır Kürsü-sü’nün profesörlüğüne getirildi. 1894’te, sonradan İngiliz Arkeoloji Okulu adını alan Mısır Araştırmaları Kurumu’nu oluşturdu. 1926’dan sonra Filistin’de kazılara başladı. 1933’te profesörlük görevinden emekliye aynlarak Filistin’de Hyksos’a yerleşti ve kazılarını 1938’e değin sürdürdü.
Petrie, Mısır’daki çalışmalarına 1880’de Giza’da Keops’un büyük piramidini araştırarak başladı. Burada iki yıl süren ölçüm çalışmalarında o güne değin sağlanan en sağlıklı ölçülerle piramit yapımına ilişkin önemli veriler elde etti. 1883-1886 arasında Delta bölgesinde Naukratis ve Daphnae adlı Yunan koloni kentlerini araştırdı. Daha sonra Fayum bölgesinde Gurob, Havara, Illahun kentlerinde kazılar yaptı. Burada bulduğu Ege-Miken kültürüne ait çanak çömlekle Mısır-Miken kronolojisinin birbirine dayanarak tarihlendirilmesini sağladı. Fayum’da Havara Piramidi’nde 12. sülale firavunu ve İÖ 1842-1797 arasında hüküm sürmüş. III.Amenemhet’le kızı Ptah-nofru’nun mezarlarım ve 12 sülaleye ait zengin mücevherleri buldu. 1891’de Maydum Piramidi ve Tapınağı’nda, 1891-1892 yıllarında Tell-el Amarna’da kazılar yaptı. Amama’da İÖ 1379-1362 arasında firavun olan 17.Amenhotep’in kentinin ünlü renkli duvar kaplamalarını ve dönemin ilginç sanat yapıtlarını ortaya koydu. 1898’den 1904’e değin sürdürdüğü Abydos kazıları da sülaleler öncesi dönemle (ykş. İÖ 3100) Eski Krallık (ykş. İÖ 2680-2160) arasındaki boşluğa ait zengin buluntular verdi. Petrie burada ölüm tanrısı Osiris’e ait kutsal kentle nekropolü de (mezarlık) kazdı. 1904-1905 yıllarında Nakada’da sülaleler öncesi döneme ait üç bin mezar içeren bir nekropolü daha açığa çıkardı.
Petrie, Filistin’de 1927-1938 arasında Amerikan Araştırmaları Okulu adına on kentte kazılar yaptı. Özellikle Tell-el Hesi kazısı ile Filistin arkeolojisinin temellerini attı. Sina Yarımadası’nda bulduğu İÖ 1500’lere ait yazıtlar, Mısır hiyeroglifleri ile Semitik alfabe arasında bir geçiş döneminin varlığını gösterdi.
Petrie’nin arkeolojiye asıl katkısı, kazılarında uyguladığı özenli çalışma yöntemi ve buluntulara gösterdiği önemden kaynaklanır. Kazılarda ele geçen her bulgunun toplanması, tanımlanması, çizimi ve değerlendirilmesi onun temel ilkelerindendi. Alman arkeolog Adolf Furtwangler’in (1853-1907), boyalı ve bezemeli çanak çömleğin tarihlendirme yapmadaki önemini belirtmesinden sonra Petrie, ayrıntılı olarak incelendiğinde, bezemesiz çanak çömleğin de aynı önemde olduğunu gösterdi. Kazılarında çanak çömleğe ve küçük buluntulara dayanarak sağlıklı tarihlen-dirmeler yaptı ve Mısır kronolojisinin tamamlanmasına önemli katkılarda bulundu. Kazı sonuçlarının olabildiğince ayrıntılı ve çabuk yayımlanmasına da önem verdi, yaptığı araştırmaların sonuçlarım kırk ciltte topladı.
Petrie, 1923’te Sir unvanı ve 1924’te Londra Üniversitesi’nin onun adına oluşturduğu Arkeolojiye Üstün Hizmet Madalyası ile onurlandırıldı.
• YAPITLAR (başlıca): Inductive Metrology, 1877, (“Tü-mevarımsal Ölçüm Sistemi”); Stonebenge: Plans, Descrip-tion and Tbeories, 1880, (“Stonehenge: Planlar, Tanım ve Kuramlar”); Ten Years Digging in Egypt, 1892, (“On Yıl Boyunca Mısır’da Kazılar”); A History of Egypt, 6 cilt, 1894-1925, (“Mısır Tarihi”); The RoyalTombs of Abydos, 2 cilt, 1900-1902, (“Abydos Kral Mezarları”); Methods and Aims in Arcbaeology, 1904, (“Arkeolojide Amaçlar ve Yöntemler”); Art s and Crafts of Ancient Egypt, 1909, (“Eski Mısır’da Sanat ve Elsanatları”); Tombs of the Courtiers, 1925, (“Saraylıların Mezarları”).
• KAYNAKLAR: C.W.Ceram, Götler, Graber, Gelehrte, 1945-1949, (Tanrılar, Mezarlar ve Bilginler, 1969); F.Perîe, Seventy Years in Arcbaeology, otobiyografi, 1931.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi