Tarihi Şahsiyetler

Firuz ed-Deylemi Kimdir, Hayatı, Hakkında Bilgi -Sahabi-

Ebü’d-Dahhâk FîrÛz (Feyrûz) ed-Deylemî (ö. 53/673) Peygamberlik iddiasında bulunan Esved el-Ansî’yi öldüren sahâbî.

Aslen İranlı olup Kisrâ Enûşirvân’ın Habeşliler’i Yemen’den çıkarması için gönderdiği ordu İle Yemen’e gitti ve ora­da yerleşti. Bazı kaynaklarda Necâşî’nin kız kardeşinin oğlu olduğu da kaydedi­lir. Ayrıca Ebû Abdullah, Ebû Abdurrah-man künyeleriyle, Himyer’e yerleştiği için de Hİmyerî nisbesiyle anılır.

10 (631) yılında Yemen’den Medine’­ye gelen heyetin içinde yer aldı ve on­larla birlikte müslüman oldu. San’a Va­lisi Bâzân’ın, hem kendisinin hem de Ebnâ’nın müslüman olduğunu bildirmek üzere Vebr b. Yuhannis ile Fîrûz’u Hz. Peygambere gönderdiği rivayet edil­mektedir. İslâmiyet’i kabul etmeden ön­ce iki kız kardeşle evli olan Fîrûz Hz. Pey-gamber’İn emri üzerine eşlerinden biri­ni boşadı.

Resûl-i Ekrem’in Ebnâ arasından Fî-rûz’u vali seçtiği, Esved el-Ansî’nin ken­disine itaat etmesi şartıyla onu yerin­de bıraktığı, Hz. Ebû Bekir zamanında da bu görevine devam ettiği bilinmek­tedir.

Fîrûz, Yemen’de peygamberlik iddia eden Esved el-Ansî’ye karşı gönderilen İslâm ordusuna katıldı. Bir grup arka­daşıyla birlikte Esved’i öldürdü. Fîrûz ed-Deylemî’nin onu tek başına öldürdüğü­ne ve bu durumu öğrenen Hz. Peygamber’in kendisini övgüyle andığına dair rivayetler de vardır. Caetani’nin, Esved’i öldürdüğü sırada Firûz’un henüz İslâ­miyet’i kabul etmediği ve Mecûsî oldu­ğu iddiası tarihî gerçeklere aykırıdır. Es­ved el-Ansî’nin öldürülmesinde rolü bu­lunan Kays b. Mekşüh, FTrûz’un Hz. Ebû Bekir tarafından San’a’ya vali tayin edil­mesi üzerine isyan etmişse de Ffrûz çe­şitli kabilelerle iş birliği yaparak Kays’ı mağlûp etmiştir.

Fîrûz ed-Deylemlnin dört hadis rivayet ettiği bilinmektedir. Kendisinden oğul­lan Dahhâk, Abdullah, Saîd ve başkaları rivayette bulunmuştur. Rivayetleri Ebû Dâvûd, Tirmizî, Nesâî, İbn Mâce ve Dâ-rimînin sünenleriyle Ahmed b. Hanbel’in d-Müsned’inde yer almaktadır. Bu ri­vayetlerin birinde, içkinin yasaklanması üzerine Hz. Peygamber’e bağcılık yaptık­larından söz ederek bundan sonra üzüm­leri nasıl kullanacaklarını sorduğunu, Re­sûl-i Ekrem’in de ona üzümleri kuru­tup hoşaf ve sirke olarak değerlendir­meyi tavsiye ettiğini bildirmiştir.

Muâviye döneminde de San’a valiliği yaptığı kaydedilen Fîrûz Mısır’a yerleşti: 53 (673) yılında Kudüs’te veya Yemen’de vefat etti. Hz. Osman döneminde (644-656) öldüğü de rivayet edilmektedir. Mu-haddis ve tarihçi Şîrûye b. Şehredâr ed-Deylemî onun soyundandır.

TDV İslâm Ansiklopedisi