Firdevs Köşkü -Mardin- Tarihçe, Mimari, Özellikleri, Hakkında Bilgi

Firdevs Köşkü. Mardin’de bir Artuklu köşkü.          .

Yakın zamanlara kadar mevcut olan kitabesine göre Melik Salih Necmeddin Mahmûd’a (1312-1364) mal edilmektey­se de Kâtib Ferdrnin, XIII. yüzyılın sonu ile XIV. yüzyılın başlannda yaşayan Me­lik Mansûr Necmeddin b. Karaaslan için, “Yaz aylarını Firdevs Köşkü’nde geçirir­di” demesinden binanın daha önce ya­pılmış olabileceği ihtimali de ortaya çık­maktadır; kesinlikle bilinen husus bir Artuklu eseri olduğudur.

Mardin’de Nusaybin’e giden yol üze­rinde vali konağının yanında bulunan ya­pı Artuklu mimarisi içinde önemli bir ye­re sahiptir. İki katlı olarak İnşa edilen köşkün ikinci katında bir cihannümâ, önünde de bir havuz yer almaktadır. Şeh­re karşı bir bahçe İçinde olduğu anlaşılan havuz bir duvarla köşkün diğer bölümle­rinden ayrılmış durumdadır. Yapının ha­vuza bakan yüzünde, ortadaki diğerlerin­den daha büyük ve cephesi dışa taşkın üç eyvanla bir büyük oda bulunmaktadır. Büyük bir konak şeklinde düzenlenmiş olan köşkün üç eyvanı da çeşme nişi, sel-sebil ve duvar nişlerine sahip olup ayrıca ortadaki büyük eyvan bir kanalla havuza bağlanmıştır. Eyvanların kuzeyinde bulu­nan bölüm yine bir eyvan görünümü ver­mekle birlikte İki katlı olmasıyla diğerle­rinden ayrılmaktadır. Bu bölümün Önüne, daha sonra karma bir malzeme ile batıya doğru uzanan ve bitişik düzende yapılan tonozlu mekânlar eklenmiştir. Ahır ola­rak kullanıldığı anlaşılan bu mekânların ve eyvan cephelerinin önü daha geç bir tarihte bir duvarla kapatılmış ve böylece ikinci kat eklemeleriyle birlikte bahçenin bölünmesi köşkün orijinal şeklinde bü­yük değişiklik meydana getirmiştir.

Mardin ev mimarisinin gelişmiş ve bü­yük Ölçülerde uygulanmış bir şekli olan Firdevs Köşkü’nde cihannümâ iki katlı mekânların üzerinde yer almakta ve bi­nanın bütünüyle büyük uyum sağlamak­tadır. Yapıdan bağımsız gibi görünen bahçedeki duvarın orijinal olduğu söyle­nebilir. Akkoyunlu mezar taşları ile ben­zerlik gösteren eyvan selsebillerinin çeş­me başlanndaki korkuluklar sanat tari­hi açısından dikkat çekicidir. Yapıda kul­lanılan malzemenin çoğunluğu kesme taş olup bazı bölümlerde bunlara dev­şirme malzeme de eklenmiştir. Bugün içinde bir ailenin yaşadığı Firdevs Köş­kü, şehir çıkışında kendi kaderine ter­kedilmiş olarak bulunmaktadır.

TDV İslâm Ansiklopedisi